Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1883, Blaðsíða 38

afbragðsmanni. Ekki þótti ráðherrum Napóleons þingbót að þessum
garpi; jafn-orðhvatan andmælanda höfðu þeir aldrei fyrir hittan.
Jress er getið meðal annars um þingmennsku hans fyrstu árm,
að mjög lagði hann fast á móti því, að stjórn keisarans hrapaði
að því að hefja herskjöld í gegn Prússum að óprófuðum mála-
vöxtum (15. júlí 1870). Er það talin ein af hans fyrirtaksræðum-
þá er tiðindin spurðust frá Sedan, hinn mikli ósigur, og
að keisari og með honum helmingur hersins væri höndum tekinn,
varð París öll í uppnámi. Lýðurinn ruddist inn í þinghöllina
með ópi og óhemjulátum, aðfaranótt hins 4. sept. 1870, og
kallaði í sífellu: »Liíi þjóðveldið!« þar með var úti um allan
þingfrið. þá var það Gambetta, er bezt vannst á að spekja
lýðinn. »pjer eigið nú kost á að sýna af yður mikilsvert dæmi*,
mælti hann, »dæmi þjóðar, er kann að láta frelsi og reglu fara
saman*. Við þessi orð staðnaði þyssinn. Gambetta ávarpaði
lýðinn aptur og kvaðst þakka þeim fyrir, að þeir Ijeti sjer skiljast,
að regla er máttugust allra hluta. Síðan var gengið til ráðhúss
borgarinnar. par gerðist það, að Gambetta og nokkrir helztu
þingskörungar úr mótgönguflokki keisarans tóku að sjer land-
stjórnina, er að öðrum kosti hefði' lent í greipum óaldarflokks
þess innan borgar, er síðar reis þar upp til ófriðar. pessi nýj»
stjórn nefndi sig að eins bráðabirgðastjórn til landvarnar.
það fannst brátt á, að enginn var þar slíkur skörungur sem
Gambetta. Hann var öruggastur og framkvæmdarmestur um allan
viðbúnað til landvarnar. Skömmu síðar slógu þjóðveijar herkvi
um París. Rjett áður hafði landvamarstjórnin skiptsjer: nokkrir
farið suður í Tours, en hinir orðið eptir í París, og þar með
Gambetta. peim fjelögum í París virtust hinir framkræmdar-
minni en skyldi og miðlungi vel samtaka. Gambetta tókst a
hendur að kippa hjer í liðinn, og fór með loptfari burt frá Paris
við annan mann aðfaranótt hins 7. okt. Loptfarið leið yfir ber-
búðir Prússa og kom niður í Amiens. Jpaðan hjeldu þeirfjelagar
síðan á svig við hinn útlenda her suður í Tours.
J)ar var eigi vænlegt umhorfs. Landið var nær allt í npp"
námi, það er eigi var komið á vald þjóðveija. Nálega hvert hjer-
að hafði skapað sjer stjórn út af fyrir sig, til landvarnar sum en
sum ekki, en vildi ekkert eiga við stjórnardeildina í Tours, °S
því síður þá í París. þeir fjelagar í Tours stóðu uppi ráðalausir;
allt var komið á ringulreið. Lá við sjálft að ríkið mundi liöast i
sundur í smáfylki og líða þar með undir lok.
(34)