Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1935, Page 32

andi veldi Þjóðverja og samkeppni þeirra. Á seinustu
árunum áður en stríðið skall á, voru margir orðnir
þess fullvissir, að til ófriðar mundi draga. Haldane
var þá sendur til Berlinar til þess að kynnast ástand-
inu, en skýrsla sú, sem hann gaf, þegar heim kom,
var ekki birt opinberlega, og varð hann seinna fyrir
mörgu og ómakiegu ámaeli af þessari för sinni og
varð að segja af sér. Margir vildu þá og siðar láta
heita svo, að ef Haldane og Grey hefðu þá, og 1914,
haldið betur á málunum, mundi hafa verið hægt að
afstýra styrjöldinni, en ekki er það líklegt. Af öðrum
málum, sem Grey hafði afskipti af, má nefna austur-
landamálin, sérstaklega Persiu-málin, og reyndi hann
hvarvetna að gæta vel hagsmuna enska ríkisins, en
vildi þó gæta hófs um íhlutun sina í annara mál.
Pessi og önnur stjórnmála-afskipti Greys lávarðar
hafa verið dæmd misjafnlega. Einhver nýjasti dóm-
urinn um hann er í minningabók Lloyd George,
sem nýlega er komin út (War Memoirs). Hann fer
þar hörðum höndum og óvægum orðum um utan-
rikismálasljórn Grey’s, og það er hans skoðun, að
ef Englendingar hefðu kveðið upp úr um það, hik-
laust og liispurslaust, nógu snemma 1914, að þeir
vildu ekki stríð, eins og þeir gerðu í Agadir-deilunni
1911, þá hefði ekkert stríð orðið, en hann segir, að
Englendingar haíi frá upphafi tekið stríðinu með
fögnuði. Lloyd George segir að Grey hafi ekki verið
skapaður til skjótra úrræða, hann hafi heyrt til þeirri
stétt þjóðfélagsins, sem ávallt sezt í dómarasæti og
fellir dóm, án þess að hafa nokkuru sinni staðið sjálf
í miðju stríðinu og stritinu og hafi því mjög tak-
markaða reynslu um heiminn og mennina. »Sir
Edward Grey var herforingi án þess að hafa nokk-
uru sinni verið óbreyttur hermaður; það er ekki góð
æfing fyrir þann, sem á að mæta miklum hættum«.
Og annarstaðar segir Lloyd George um Grey: »Hann
var mestur eyjaskeggi af öllum stjórnmálamönnum
(28)