Ársrit Nemendasambands Laugaskóla - 01.01.1933, Side 14

12
leiki verður aldrei lærður og getur ekki verið tilsettur.
Frumleiki listamannsins er raunar ekki fólginn í því
að skapa það, sem aldrei hefur verið til áður, slíkt
er líka í rauninni mennskum manni ofvaxið, heldur
hitt, að kunna að rekja til upphafsins, þess dýpsta og
frumlegasta í eigin sálarlífi — og láta þráðinn aldrei
slitna. Þetta hefur Einar Jónsson skilið og kunnað
bezt af öllum íslenzkum listamönnum. Og einmitt þess-
vegna er hann frumlegastur þeirra allra — og mest-
ur listamaðurinn.
Og svo hef ég aftur yfir það, sem ég man úr fyrstu
viðræðunni, er ég heyrði til hans:
»Ég vil vera heimsborgari, sagði hann, með því að
vera sjálfum mér trúr, eðli mínu og upphafi, bernsku-
heimili mínu og þjóðinni minni. Og listaverk raín,
sem eiga að hafa alþjóðlegt gildi, eiga að bera blæ af
landinu mínu, litum þess og línum og þeim æfintýra-
ljóma, sem sveipar það, og sá einn skilur, sem þar er
fæddur og þar hefur dreymt sína fyrstu drauraa.
Listaverk okkar eiga að vex-a eins og sál okkar, sem
er geisli alheimssálarinnar um leið og við erum Is-
lendingar. Það eru andstæðurnar í íslenzkri náttúru,
sem rnest áhrif hafa á mig haft, gert mig eins og ég
er. Ekkert hefur gert mig eins gagntekinn af hrifn-
ingu og stuðlabergið í fjöllunum okkar og ungar, ilm-
andi birkihríslur. Hraunin hafa hinsvegar alltaf fyllt
mig skelfingu. Þau minna mig á dauðann og á dónxs-
dag. En stuðlabergið minnir mig á fyrstu vonina um
ljós og lif á langri óttu. Bergkristallarnir, stuðlarnir,
draga hug rninn að fyrstu byrjun lífsins, mér dctta
alltaf í hug fyrstu þrepin á stiganum hans Jakobs,
sem átti að ná til himins. Og ung, ilmandi birkihríslan
minnir mig á lífið sjálft, mér finnst hún anda frá sér
yndi þess og fögnuði. — Ég lifi svo mjög í eigin heirni.