Ársrit Nemendasambands Laugaskóla - 01.01.1933, Page 23

21
danska sveitamenn hefur það haft yfirgripsmiklar af-
leiðingar, að Kold jafnan, þrátt fyrir ræðu sína um
göfgi andans, brýndi fyrir æskumönnunum að halda
sig öðrum þræði við jörðina. Hann kenndi þeim að
andinn gæti hafizt hátt, þótt menn gegndu fjósverk-
um. Hann kenndi þeim að fyrirlíta glys og prjál, en
reyna að fegra sálina. Þjóðin hefur sparað sér útgjöld
svo milljónum skiftir fyrir gagnslausan íburð, með því
að aðhyllast kenningar hans. Hann hefur líka kennt
æskunni að leggja meiri »sál« í daglegu störfin. Þótt
hann aldrei kenndi búfræði, hafa þó orð hans átt sinn
þátt í því, að efla landbúnaðinn, og auka framfarirn-
ar á því sviði. Því það eru fyrst og fremst andlega
vakandi menn; en ekki nýtízku vélar, sem hafa gjört
danska smjörið heimsfrægt«.
Ég hef tekið hér upp lýsinguna á starfi og stefnu
Kolds, vegna þess, að hún sýnir greinilega stefnu lýð-
háskólanna í heild, eins og hún var, þegar ég þekkti
þá bezt, á fyrsta tug þessarar aldar. Af því, sem sagt
er hér að framan, má sjá, að allmikill munur var á
skóla Kolds og skólanum í Rödding. En þetta tvennt
reyndi Schröder að sameina, þegar hann hóf starf sitt
í Askov. Og honum tókst sú tilraun.
Kold hélt skóla sínum áfram til dauðadags (1870),
þó ekki alltaf á sama stað. Síðari árin hafði hann um
100 nemendur, pilta á vetrum, stúlkur á sumrum.
Hann fékk allríflegan styrk af ríkisfé til starfsemi
sinnar, án þess að hann leyfði stjórnarvöldunum að
hafa nokkurn íhlutunarrétt um starfið sjálft. Sömu
hlunninda hafa allir lýðháskólar síðan notið. Þannig
tryggði hann þeim algjört frelsi, þrátt fyrir veruleg-
an stuðning af ríkisins hálfu.
Verkefni lýðháskólanna taldi Kold vera: að kenna
mönnum að elska guð, náungann og ættjörðina.