Freyr - 15.04.2001, Síða 31

um kynbótamat nauta á öðrum stað
í blaðinu.
Við afkvæmadóm nautanna eru
viðhafðar sömu aðferðir og áður.
Þau eru flokkuð í þrjá dómsflokka.
Þau bestu fá A dóm sem jafngildir
því að þau naut skuli nota sem
nautsfeður að nýjum árgangi nauta.
Þau naut önnur, sem talin eru sýna
það jákvæða niðurstöðu að mæla
megi með frekari notkun þeirra, fá
notkunardóm eða B dóm. Að síð-
ustu eru þau naut sem talinu eru
hafa reynst það slaklega að engin
rök mæli með frekari notkun
þeirra, þau fá C dóm og öllum sæð-
isbirgðum úr þeim er strax hent.
Eins og tafla 2 sýnir er kynbóta-
mat nautanna í þessum árgangi
miklu betra en dæmi eru um áður.
Þær niðurstöður endurspeglast í
flokkun nautanna. Fjögur naut úr
hópnum eru valin til notkunar sem
nautsfeður, 13 þeirra fá B dóm en
fimm af þeim fengu C dóm.
Ástæða er til að vekja athygli á
því að nú koma í fyrsta skipti fram
við afkvæmarannsóknir hér á landi
naut sem nánast ná að sameina já-
kvæðan dóm um nær alla þá fjöl-
mörgu eiginleika sem verið er að
dæma. Líkumar á að fínna slíka
kynbótagripi eiga ekki að vera
miklar og að fá þá nokkra úr einum
og sama hópnum verður að teljast
einstakt.
Nautin sem valin eru sem nauts-
feður eru Völsungur 94006, Kaðall
94017, Frískur 94026 og Punktur
94032. Þrír þeirra eru synir Þráðar
86013, þeir Völsungur, Kaðall og
Punktur. Öllum þessum fjórum
nautum er það sammerkt að þau
sameina um nánast allt jákvæðan
dóm um nær alla eiginleika og í
mörgum þáttum feikilega jákvæðan
dóm. Því er full ástæða til að ætla
að öll þessi naut eigi eftir að skilja
eftir sig greinileg spor í ræktun ís-
lensku kúnna. Af þessum úrvals-
gripum er það Kaðall 94017 sem
fær hæstan dóm og betri dóm en
nokkurt annað naut hér á landi hef-
ur áður fengið.
Nautin sem fá B dóm og verða í
almennri notkun eru: Sokki 94003,
Klaki 94005, Hamar 94009, Pinkill
94013, Vestri 94014, Sveipur
94016, Búri 94019, Drómi 94025,
Galsi 94034 og Breiði 94037. Þar
sem þessi naut sum sameina ef til
vill nokkuð sterka og veika þætti
skal gerð grein fyrir þeim í örfáum
orðum.
Sokki 94003 er að skila einhverj-
um mjólkurlögnustu kúm sem
dæmi eru um hér á landi. Þessar kýr
hafa hins vegar of oft of síð júgur.
Klaki 94005 og Vestri 94014 eiga
það sammerkt að gefa kýr með
mjög hátt próteinhlutfall í mjólk,
en vart nema tæplega að meðallagi
um mjólkurlagni. Þeim er einnig
báðum sammerkt að gefa sterk-
byggðar og fallegar kýr.
Hamar 94009 gefur mjög jafnar
og fallegar kýr í meðallagi mjólk-
urlagnar.
Pinkill 94013 gefur stórar af-
kastamiklar mjólkurkýr með gott
próteinhlutfall í mjólk. Mjaltir tals-
vert breytilegar og ef til vill ekki
nægjanleg júgurhreysti.
Sveipur 94016 gefur kýr í tæpu
meðaltali um mjólkuiTnagn en með
mjög efnaríka mjólk. Góð júgur-
og spenagerð og vísbendingar um
júgurhreysti.
Búri 94019 gefur góðar mjólkur-
kýr, í tæpu meðallagi um prótein-
hlutfall í mjólk. Gott skap og sterk-
ar vísbendingar um júgurhreysti.
Drómi 94025 gefur mjög mjólk-
urlagnar og þægilegar kýr en eru
fremur veigalitlar að skrokkbygg-
ingu.
Galsi 94034 virðist gefa mjög
jafnar og kostamiklar mjólkurkýr.
Rétt er hins vegar að það komi
fram hér að hann, eins og sum
hinna nautanna, eru hér dæmd á
grunni upplýsinga um fremur fáar
dætur. Þegar kynbótamat er unnið
er eins og margir þekkja ætíð gerð
önnur úrvinnsla þar sem afurðir
kúa, sem komnar eru áleiðis í fram-
leiðslu, eru framreiknaðar og þann-
ig spáð um afurðir þeiiTa. Reynslan
hefur kennt okkur að þessar spár
ganga yfirleitt vel eftir. Þessi spá
gefur tilefni til að ætla að sá dómur,
sem komin er um nautin, muni ekki
breytast verulega þegar upplýsing-
ar um fleiri dætur koma nema hjá
Galsa eru vísbendingar um að þær
tölur sem fyrir liggja um afurðir
geti verið nokkurt ofmat. Eftir sem
áður er ekkert sem bendir til annars
en að þetta naut muni verða með
mjög góðan dóm áfram en ekki það
öflugan að rétt sé að nota það sem
nautsföður eins og tölumar í töflu 2
gefa ástæðu til að álykta um.
Breiði 94037 gefur mjög mjólk-
urlagnar dætur með próteinhlutfall
eilítið undir meðaltali. Rétt er að
vekja athygli á því að mjög slakt
kynbótamat hans um frjósemi mót-
ast verulega af föður hans, Andvara
87014, vegna þess hve takmarkað-
ar upplýsingar eru enn um dætur
hans sjálfs. Þær tölur, sem fyrir
liggja um dætur hans, gefa ekki til-
efni til að ætla að neinn umtals-
verðan veikleika sé að finna hjá
þessum kúm um þennan eiginleika.
Nautin sem fengu notkunardóm
en verða þó ekki í almennri notkun
á árinu 2001 eru: Skyggnir 94010,
Tvinni 94011 og Prúður 94030.
Óski einhverjir bændur eftri að
nota þessi naut er það mögulegt
með sérpöntun á sæði.
Nautin sem dæmd voru óhæf til
frekari notkunar og hverfa þar með
líklega úr ræktunarsögunni eru;
Óðinn 94012, Fengur 94015, Glað-
ur 94018, Spakur 94021 og Steinn
94027.
Nýting úrvalsmöguleika
Á undaförnum árum hefur verið
gerð tilraun til að leggja mat á
hvemig til hafi tekist um val á naut-
um til áframhaldandi notkunar með
því að reikna svonefna úrvalsnýt-
ingu einstakra eiginleika.
Fyrir þá sem þekkja ekki þetta
skal það útskýrt í örstuttu máli.
Fyrir hvem eiginleika er fundið hve
meðaltal nautanna, sem valin eru til
frekari nota, er umfram (eða undir)
meðaltal allra nauta í árgangi. Þá er
fundið hverjir yfirburðimir hefðu
geta verið ef sami fjöldi nauta hefði
pRGVR 4-5/2001 - 31