Freyr - 15.04.2001, Page 40

Rannsókná
kálfadauða í íslenska kúastofninum
Inngangur
Vanhöld kálfa eru talsverð hér á
landi, athuganir sem gerðar hafa
verið á undanfömum áram benda
til þess að þau geti verið milli 9 og
10 af hundraði. Með vanhöldum er
hér átt við þann hluta kálfanna sem
skráður er með afdrif 4 (fæddist
dauður), 5 (kýrin lét eftir < 250
daga meðgöngu) eða 8 (drapst inn-
an 3ja vikna frá burði) í skýrslu-
haldsgögnum Bændasamtaka Is-
lands.
Vanhöld hér á landi
í rannsókn sem gerð var hér á
landi á árunum 1997-1998, þar sem
bornir voru saman burðir hjá kúm,
sem gengu með alíslenska kálfa, og
burðir hjá kúm, sem gengu með
blendingskálfa, undan Aberdeen
Angus og Limousine nautum.
Skráð var hvemig burður kúnna
gekk og eru niðurstöðumar í 1.
töflu.
Það kemur fram að burðarerfið-
leikar eru hlutfallslega miklu al-
gengari hjá kúm sem bera blend-
ingskálfum, sérstaklega Limousine
kálfum, þar sem í 19,5% tilfella
þurfti að draga kálfinn frá kúnni,
samanborið við 7,8% hjá þeim ís-
lensku og 12,2% Angus blending-
anna.
Einnig var leitað eftir upplýsing-
um um afdrif kálfanna, fjöldi kálfa
er sýndur í 2. töflu.
Þessar niðurstöður sýna að kálfa-
dauði er lang hæstur hjá kúnum,
sem bera alíslenskum kálfum,
10,2%, þar sem burðarerfiðleikar
eru minnstir. Lægstur er hann með-
al Limousine blendinganna, 2,6%,
þar sem burðarerfiðleikar eru mest-
ir. Meðal Angus blendinganna er
kálfadauðinn 9,4%.
Á Tilraunastöðinni á Keldum
hafa verið krufnir nokkrir kálfar ár-
Baldur H.
Benjamínsson,
búfræði-
kandidat
lega, sem komið hafa dauðir í
heiminn eða drepist innan skamms
tíma frá fæðingu. Dánarorsakir,
sem þar hafa komið, fram em: Doði
í móður, súrefnisleysi, köfnun í
burði, of stór kálfur, lemstrun í
fæðingu, sótthiti í móður vegna
ígerðar, bakteríusýking (Action-
myces, Listeria), sveppasýking
(Aspergillosis, Mucor sp., Absidia
eða Rhizopus sp.) og auk þess hef-
ur í einhverjum tilfellum verið
gmnur um að um selenskort hafi
verið að ræða, sá grunur er þó
óstaðfestur. Þá hafa kunnir fóstur-
látsvaldar, eins og Parainfluenza 3,
Mycoplasma og Salmonella sp,
fundist hérlendis, auk þess hefur
fundist veik mótefnasvörun fyrir
einfrumungnum Neospora á tveim-
ur bæjum. Umfang og áhrif þess-
ara þátta hafa ekki verið rannsökuð
sérstaklega. Þá em áhrif eitrana vel
þekkt, s.s. af völdum mycotoxina,
sem geta myndast í illa verkuðu
votheyi og rúlluheyi. Hversu mikil
áhrif þau hafa á kálfadauða hér-
lendis, hefur ekki verið rannsakað
sérstaklega, líklegt verður þó að
telja að þau séu einhver.
Þeir sjúkdómar sem em þekktir
erlendis af því að valda fósturláti
og kálfadauða, en hafa ekki fundist
hér á landi eru m.a.: BVD (smit-
andi slímhúðarpest), IBR (smit-
andi nasa- og barkabólga),
Camphylobacter foetus, Lepto-
spirosis, Bmcellosis, Trichomonia-
sis, Chlamidiosis, Epizootic Bov-
ine Abortion og Haemophilus
somnus.
Hið háa hlutfall kálfadauða, sem
vísbendingar em um að sé í íslenska
kúastofninum, hlýtur að teljast
óviðunandi og liggja til þess ýmsar
ástæður. í fýrsta lagi er um beint
1. tafla. Burður hjá íslenskum kálfum og blendingskálfum.
Hópur/Lykill* 1 2 3 4
íslenskir 129 24 13 0
Aberdeen Angus blendingar 45 20 9 0
Limousine blendingar 40 22 15 0
* 1 = án aðstoðar, 2 = smávegis hjálp, 3 = kálfurinn dreginn frá kúnni, 4 =
keisaraskurður.

2. tafla. Afdrif kálfa.
Hópur/Afdrif* 2 3 4 5
Islenskir 13 4 0 149
Aberdeen Angus blendingar 4 3 0 67
Limousine blendingar 1 0 1 76
*2 = kálfurinn fæddist dauður, 3 = kálfurinn drapst við burð, 4 = kálfurinn
drapst innan 14 daga frá burði, 5 = kálfurinn lifði.
40 - pR€VR 4-5/2001