Freyr - 01.06.2005, Page 12

HEYVERKUN
Meðferð heys á velli
Hérlendis er löng hefð fyrir þurrkun heys. Ilmur þornandi töðu er hin
eina sanna sumarangan í nefi margra. Mest af því heyi, sem verkað er
og geymt í rúllum og ferböggum, hefur verið þurrkað á velli að meira
eða minna leyti. En forþurrkun heys er í raun nákvæmnisverk eins og
aðrir þættir fóðuröflunar - eigi vel að takast.
IBjarni Guðmundsson,
Landbúnaðarháskóla
íslands
FORÞURRKUN - TIL HVERS?
Við forþurrkunina léttist heyið
og verður meðfærilegra. Hæfi-
leg þurrkun gerir heyið yfirleitt
lystugra og súrmyndun verður
minni en sé það súrverkað
beint af Ijá. Hins vegar krefst
þurrkunin hagstæðs veðurs,
sem ekki er alltaf ( hendi. Með-
an á forþurrkun stendur á súr-
efni andrúmsloftsins líka greið-
an aðgang að heyinu, frum-
urnar halda áfram að anda og
brjóta niður fóðurefnin. Hér
þarf því að leita meðalhófsins.
Fá má hugmynd um vatns-
magnið, sem í heyinu er á mis-
munandi þurrkstigum, af þess-
um tölum:
Þurrefni Vatnsmagn
heysins í heyinu
% kg/kg þurrefnis
20 4,00
35 1,86
50 1,00
65 0,54
Við súrverkun heys, t.d. í
böggum, þarf að súrsa ærið
mikið vatnsmagn sé heyið hirt
nýslegið. Súrmyndunin gengur
á sykruforða grasanna sem
breytist í mjólkursýru, ef verk-
un tekst eðlilega. Allt þetta
vatn reynir mjög á flutninga-
tækin við meðferð heysins.
Síðast en ekki síst er hvort
tveggja dýrt að byggja hlöður
og/eða kaupa umbúðir utan
um óþarfa vatn.
Á hina síðuna tekur það
tíma að losna við vatnið og á
meðan láta sykrur heysins líka
á sjá. Mjög er mikilvægt að
varðveita þær, bæði sem orku-
gjafa fóðursins en líka sem for-
sendu fyrir því að prótein heys-
ins nýtist sem best.
AÐ HVAÐA MARKI Á AÐ
FORÞURRKA?
Hey, sem verka á í rúllum og fer-
böggum, er rétt að forþurrka
meira en hey sem geyma skal í
stökkum eða flatgryfjum. Miða
má við þurrefnisbilið 30-45%;
lægri talan gæti átt við flatgryfj-
ur og heystakka en sú hærri við
baggana. Þegar varla er lengur
hægt að kreista safa úr blýants-
gildu stráaknippi á milli fingra er
þurrefni heysins 30-35%, en 42-
45% þegar komin er úr því hey-
lykt og byrjar að skrjáfa I heyinu
við hreyfingu, þó að enn sé það
þvalt. Á þessu þurrefnisbili hefur
mjög dregið úr styrk gerjunar-
innar, heyið hefur losnað við
mest af lausa vatninu (safa-
rennsli úr heyinu nær að engu
orðið) og af því fullverkuðu ætti
að leggja mildan, súrsætan ilm.
Forþurrkun heys, sem fara á í
rúllur eða ferbagga, ætti ekki að
taka lengri tíma en tvo samfellda
þurrkdaga, sem í reynd þýðir
u.þ.b. 35 klst. Þetta á sérstak-
lega við um hey handa kröfu-
miklum skepnum svo sem kúm I
mikilli dagsnyt.
Það er einnig rétt að hafa hlið-
sjón af því hvernig nýta á heyið
þegar forþurrkunarstig er
ákveðið. Miðað við tilraunir hér-
lendis má hafa eftirfarandi við-
miðun, og er þá gert ráð fyrir að
heyið sé verkað og geymt I rúll-
um eða ferböggum:
Notkun Hæfilegt
heysins þurrkstig
Mjólkurkýr 35-45% (fyrri sláttur) 55-60% (há)
Sauðfé 50-65% fyrir ær en hærra en 65% fyrir lömb og gemlinga
Hross Hærra en 65%
Þurrkstiginu 50-55% og hærra
verður sjaldan náð á tveimur
þurrkdögum, sé miðað við fyrri
sláttar hey. Þá þarf að treysta á
þriðja þurrkdaginn, svo og næt-
urmúga/-garða til þess að tím-
inn nýtist sem best til virkrar
þurrkunar.
HRÖÐ OG VIRK ÞURRKUN
Forþurrkunartíma heysins á velli
verður að nýta vel. Heyið má
ekki aðeins liggja þar og bíða
eftir einhverju, þá tapar það
orkugildi sínu að óþörfu og pró-
teinið rýrnar að gæðum. Til
upprifjunar skulu nefndar
nokkrar reglur um vinnu og
vélabeitingu við forþurrkun:
• Slá árla dags - ( ginið á vax-
andi þurrki dagsins.
12
FREYR 06 2005