Freyr - 01.04.2004, Page 31

Nokkur atriði um sam-
band frjósemi mjólkurkúa
og afkastagetu þeirra
r
flestum þeim löndum þar
sem um áratuga skeið hef-
ur verið stundað markvisst
úrval fyrri aukinni afkastagetu
hjá mjólkurkúm má sjá að
samfara auknum afurðum
kúnna hefur frjósemi þeirra,
metin með flestum hefðbundn-
um mælikvörðum, hrakað stór-
um. Það er orðin vel þekkt
staðreynd að erfðasamband af-
kastagetu og frjósemi er nei-
kvætt hjá mjólkurkúm.
Þess vegna verður framan-
greind þróun eðlileg afleiðing af
einhliða vali fyrir auknum afurð-
um. Þessu verður ekki snúið við
nema með breyttum áherslum í
ræktunarstarfínu. Fram til þessa er
það nánast eingöngu á Norður-
löndunum sem tekið hefur verið
tillit til fijósemi kúnna í ræktunar-
starfínu. Langmest áhersla hefúr
verið lögð á þennan eiginleika í
ræktunarstarfinu í Noregi og tæp-
ast verður lengur dregið í efa að
þróun þar í landi í sambandi við
frjósemi kúnna hefur á allra síð-
ustu árum verið á allt annan veg
en sjá má í flestum löndum Evr-
ópu og Norður-Ameríku.
Nú nýverið hafa birst í einu virt-
asta búfjárvísindatímariti Evrópu,
Livestock Production Science,
nokkrar yfirlitsgreinar þar sem
ýmsir þekktustu vísindamenn á
þessu sviði hafa dregið saman
þekkingu sína. Hér á eftir ætla ég
að gera tilraun til að draga fram
örfá atriði úr þessum greinum les-
endum til fróðleiks. Hjá því verð-
ur tæpast horft að þau vandamál,
sem þama eru til umræðu munu
birtast okkur í auknum mæli á
komandi ámm samhliða þeirri af-
urðaþróun sem nú á sér stað í kúa-
stofninum hér á landi.
Aður en farið er að fjalla um
efnið er rétt að benda á það að
samhliða hrakandi frjósemi kúnna
um leið og afúrðir aukast hefúr
umræða um að bregðast við þessu
með breyttri farmleiðslustefnu
orðið sífellt meira áberandi. Þar er
um að ræða hugleiðingar um að
hverfa ffá hinni hefðbundnu við-
miðun um að láta kýmar bera með
árs millibili í að láta þær í staðinn
bera með eins og hálfs árs eða
lengra bili milli burða. Um þetta
var aðeins fjallað í síðasta naut-
griparæktarblaði Freys og verður
ekki gert frekar hér. Aðeins skal á
það bent að slíkar breytingar
mundu um leið breyta öllum hug-
leiðingum um frjósemi kúnna sem
eiginleika í ræktunarstarfinu.
SAMBAND AFURÐA OG FRJÓSEMl
I þessum yfírlitsgreinum, sem
hér er stuðst við, er mest fjallað
um hið neikvæða samband af-
urðagetu og frjósemi og reynt að
leita skýringa á því.
Allir þekkja að eftir burð eykst
dagleg mjólkurframleiðsla hjá
mjólkurkúnum mjög hratt og
vemlega hraðar en átgeta kúnna.
Til að mæta hinni auknu fóður-
þörf vegna mjólkurmyndunarinn-
ar gripa kýmar því oft til þess að
fá orku og efni með því að brjóta
eftir
Jón Viðar Jónmundsson
Bænda-
samtökum
Islands
af eigin líkamsvefjum. Afleiðing
þessa er að kýmar verða á þessu
tímabili í neikvæðu orkujafnvægi.
Rannsóknir hafa sýnt að neikvætt
orkujafnvægi leiðir til skertrar
frjósemi kúnna. Rannsóknir hafa
beinst að því að reyna að skilja
hver ástæðan er fyrir þessu nei-
kvæða sambandi.
Það er þekkt að erfðasamband
afkastagetu og átgetu er jákvætt
en yfirleitt talið um 0,5. Þess
vegna eykst átgetan við val fyrir
auknum afurðum aðeins til að
mæta um helmingi af hinni auknu
fóðurþörf, samhliða auknum af-
urðum. Þessu gapi verður aðeins
mætt á tvo vegu, með kraftmeira
fóðri (orkuríkari fóðri) eða með
því að kýrin mæti auknum orku-
og efnaþörfum með því að sækja í
eigin líkamsforða og þannig
myndast neikvætt orkujafnvægi
hjá kúnni.
Rannsóknir sýna að hið nei-
kvæða orkujafnvægi er oftast í há-
marki hjá mjólkurkúnum 3-5 vik-
um eftir burð. Yfírleitt er talið að
egglos hjá kúnum verði ekki að
Freyr 3/2004 - 31 |