Freyr - 01.04.2004, Page 48

Bygg í fóðri mjólkurkúa
Byggrækt hefur aukist
mjög mikið síðustu ár. Á
árinu 2003 er áætlað að
sáð hafi verið í um 2.600 ha.
vítt um land. Meðaluppskera
var 3,8-4,0 tonn/ha af þurru
byggi eða um 10 þús. tonn í
heild (Jónatan Hermannsson,
munnlegar heimildir). Til sam-
anburðar má áætla að heildar-
notkun kjarnfóðurs í mjólkur-
kýr sé um 25 þús. tonn á ári.
Bygg er áhugavert fóður fyrir
nautgripi. Efnasamsetning byggs
er þó ekki í jafnvægi við þarfir
mjólkurkúa. Það er orkuríkt en
aftur á móti lágt í próteini, tréni og
steinefnum (tafla 1). Sérstaklega
þarf að taka tilliti til lágra gilda
fyrir kalsíum og magnesíum.
Bygg hentar vel með öðru fóðri
og þá sérstaklega í heilfóðri.
Þroskastig og verkun byggs get-
ur haft nokkur áhrif á efnasam-
setningu og fóðurgildi þess. Ólíkt
grasi lækka tréni og aska á sama
tíma og orka, prótein og fita
hækka með auknum þroska.
Þurrkun byggs tryggir besta
mögulega efnainnihald en við vot-
verkun brotna næringarefnin að
hluta til niður. Própíonsýra tak-
markar gerjunina sem á sér stað
við votverkun og með því móti
minnkar efnatapið.
Tilraunir á Möðruvöllum 1996
og Stóra Ármóti 1997, þar sem
fóðurgildi mismunandi byggs var
rannsakað, sýndu að gerð byggs-
ins hafði lítil áhrif á át og afurðir,
en tilhneiging var til að votverk-
aða byggið kæmi best út.
Átgeta er helsti takmarkandi
þáttur í fóðrun mjólkurkúa. Til að
vinna gegn þessu hafa bændur
aukið orkustyrk fóðurs og hækk-
að hlutfall kjarnfóðurs í heildar-
fóðri verulega, sérstaklega í byrj-
un mjaltaskeiðs. Kjamfóðurgjöf
er á bilinu 15 -30 kg fyrir hverja
100 lítra mjólkur framleidda og
hámarkskjarnfóðurgjöf er nú
víða 10 -12 kg á kú á dag. Þessi
mikla aukning á orkustyrk fóð-
ursins hefur víðtæk áhrif á efna-
skipti kýrinnar og efnasamsetn-
ingu afurðanna. Hámarksafurða-
stefna kallar á meiri nákvæmni
við fóðrun. Ef ekki er komið til
móts við fóðurþarfir leiðir það til
aukins álags á kýrnar og eykur
jafnframt hættuna á framleiðslu-
sjúkdómum. Há nyt sem slík
eykur ekki hættuna á efnaskipta-
sjúkdómum enda má segja að
heilbrigði sé forsenda mikilla af-
urða. Það er fyrst og fremst
ójafnvægi í fóðursamsetningu og
fóðrun sem veldur framleiðslu-
sjúkdómum.
I fóðri mjólkurkúa er um 60-
70% kolvetni (tréni, sterkja og
sykur). Afgangurinn samanstend-
ur af próteini, fitu og ösku. í nú-
verandi fóðurmatskerfi gefur
orkuinnihaldið (meltanleikinn)
vísbendingar um eiginleika kol-
vetnanna. Víða erlendis er fóður-
matið mun nákvæmara og ein-
stakir þættir kolvetnanna greindir.
eftir
Grétar Hrafn Harðarson,
tilraunastjóra,
Rannsókna-
stofnun
land-
búnaðarins
Fóðurþarfir fyrir hin ýmsu
framleiðsluskeið mjólkurkúa má
skilgreina með tilliti til allra þess-
ara þátta (sbr. efnainnihald heil-
fóðurs í töflu 1). Á einfaldan hátt
má segja að fóður fyrir hámjólka
kýr þarf að innihalda ákveðið lág-
mark af tréni (torgerjanlegt kol-
vetni), mikið magn auðgerjan-
legra kolvetna og skapa aðstæður
fyrir jafna gerjun án of mikillar
sýrustigslækkunar í vömb
(pH>5,7). Kýr í lægri nyt og með
minni orkuþarfir geta nýtt fóður
með lægri orkustyrk, þ.e.a.s.
meira tréni.
Tréni hefur neikvæð áhrif á
meltanleika fóðurs og þar með
fóðurgildi. Tréni er engu að síð-
ur nauðsynlegt í fóðri jórturdýra
því að það myndar “mottu” í
Tafla 1. Samanburður á efnainnihaldi (g/kg þe.) byggs, heys og heilfóðurs ætlað hámjólka kúm.
Bygg Hey Heilfóður
FEm 1,13 0,79 1,00
ADF 70 190-220
NDF 190 290-320
Sterkja 470 280-320
Prótein 126 151 170
AAT 96-113 72 95
PBV -31--51 28 >0<40
Ca 0,4 3,3 6,5
P 2,9 3,3 4
Mg 1,1 2,1 3,5
K 6,7 19 >10
Na 0,3 1,0 2,0
| 48 - Freyr 3/2004