Andvari - 01.01.2010, Síða 15

HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
Björn Ólafsson
Þriðjudagskvöldið 15. desember 1942 flaug sú frétt um alla Reykjavík,
að ríkisstjóri íslands, Sveinn Björnsson, hefði skipað utanþingsstjórn
eftir mánaðarþóf á Alþingi. Dr. Björn Þórðarson, lögmaður í Reykjavík,
ætti að vera forsætisráðherra, en meðal ráðherranna yrði Björn Ólafsson,
stórkaupmaður og iðnrekandi, sem þá var 47 ára að aldri. Gömul kona
á Seltjarnarnesi sló sér á lær við þessi tíðindi og sagði: „Guð hjálpi
mér! Er hann Bjössi mjólkurpóstur ekki orðinn ráðherra!“ Björn hafði í
æsku borið mjólk í hús á Seltjarnarnesi.1 Þetta kvöld hringdi síminn hjá
hinum verðandi forsætisráðherra, dr. Birni Þórðarsyni. Konurödd sagði:
„Ég óska yður til hamingju. Ég þekki ekki hina, en Björn Ólafsson er
með yður. Hann er nú svona og svona. Hann dansar nú ekki eftir allra
pípu.“2 Hver var þessi maður, sem hafði náð svo óvæntum og skjótum
frama? Hvað olli því, að hann gat dansað eftir eigin pípu, en ekki
annarra?
1.
Björn Ólafsson fæddist á Akranesi 26. nóvember 1895. Faðir hans
var Guðmundur Guðni Ólafsson útvegsbóndi þar, sonur Ólafs
Guðmundssonar, bónda í Einarsnesi í Borgarhreppi Guðmundssonar
og konu hans, Guðríðar Guðnadóttur. Ólafur í Éinarsnesi var sonur
Guðmundar Teitssonar, vefara í Reykjavík. Saga Guðmundar sýnir
hina þröngu kosti, sem íslendingar bjuggu enn við á ofanverðri nítj-
ándu öld. Hann fæddist 5. nóvember 1852. Þegar hann var vinnumaður
í Sjóbúð 1880, 28 ára að aldri, kynntist hann vinnukonu þar, Oddfríði
Þorleifsdóttur, sem var tveimur árum yngri, og gekk að eiga hana
haustið 1880, skömmu áður en hún ól honum son, sem lést í ársbyrjun
1881, aðeins fimm vikna. Þau hjónin voru í húsmennsku í Vestri-Sjóbúð
næstu árin. Þau eignuðust dóttur sumarið 1882, og lifði hún í eitt ár.