Andvari

Árgangur

Andvari - 01.01.2010, Blaðsíða 124

Andvari - 01.01.2010, Blaðsíða 124
122 ÞÓRA SIGRÍÐUR INGÓLFSDÓTTIR ANDVARI af einskonar gervikarlaleikhúsi sem samfélagið breytist í þegar framandi öfl ráðast inn í tiltölulega einfalt og lítt þróað samfélag eyjarskeggja í miðju Atlantshafi. Þjóðfélaginu er kippt inn í heim nýjunga og peningahyggju sem það hefur ekki þroska til að takast á við en Páll Jónsson þráir það eitt að verða að góðum og heiðarlegum manni, eða alvöru manni, rétt eins og Gosi. Páll berst við að halda heilindum sínum en kemst þó ekki hjá því að glata sakleysi srnu að einhverju leyti frekar en Gosi. Barátta Páls snýst að sumu leyti um að láta ekki freistast til að taka þátt í æsilegum leikjum í Leikfangalandi eða Gósenlandi, svo gripið sé til líkingamáls, og sú viðleitni bjargar honum raunar frá því að breytast í asna, ólíkt mörgum öðrum persónum verksins. Gervimennska eða yfirborðsmennska hvers konar er í þessu samhengi drjúgt viðfangsefni sagnabálksins. í erindi sem Helgi J. Halldórsson flutti um höfundinn og verk hans á bókmenntakynningu í Háskólanum árið 1960, en þá var eingöngu fyrsta bindið, Gangvirkið komið út, segir að í sögunni felist: „... launkímin ádeila á yfirborðs- og sýndarmennsku hvar sem hún birtist, hvort heldur er í menningarmálum, stjórnmálum, blaðamennsku eða skáld- skap.“ Þessi ádeila fer vaxandi eftir því sem líður á verkið og verður æ sterkari þegar líður á þroskasögu Páls. Ádeilan snýr vissulega að þeim þáttum sem nefndir eru í dæminu hér að ofan en hún breytist smám saman í öðru bindi, Seið og hélogum, í beina ádeilu á hermang, gróðabrall, menningarúrkynjun og sýndarmennsku. Samviskan leikur stórt hlutverk í sögunni um Gosa eins og alþekkt er. Gosi er óráðþæginn og drepur jafnvel samviskuröddina til að byrja með. Fluga ein segir við hann: „Þú ert gervikarl, en verst af öllu er að þú hefir trjákoll.“ Við þessi orð reiðist Gosi, grípur hamar og þeytir í hana en: „Hamarinn lenti á aumingja flugunni, til allrar ógæfu, og drap hana.“ (Gosi, 21-22). Aðaláhrifamanneskjan í lífi Páls Jónssonar er amma hans, Sigríður Páls- dóttir fyrrverandi yfirsetukona á Djúpafirði, og er hún fulltrúi gamla tímans, gamalla gilda. Amma Páls er látin þegar sagan er sögð en hún er þó sprell- lifandi í hugskoti Páls og kemur reglulega fram sem rödd samviskunnar rétt eins og smádýrin í Gosa sem gegna hlutverki samvisku hans. Páll heyrir iðulega viðvörunarraddir innra með sér: „Stundum hrökk ég við, líkt og á mig væri kallað í byrstum rómi: Hvað ætlarðu að sóa len^i dýr- mætasta skeiði ævi þinnar, ætlarðu að verða hér eilífur augnakarl? Eg beit á jaxlinn og afréð að fá mér tafarlaust einhvern annan starfa, en rann svo á því, þegar til kastanna kom.“ (Seiður og hélog, 105). Faðir Gosa áminnir hann um að vera góður drengur; „legðu þér á hjarta, að það eru ekki fötin, heldur framkoman, sem gerir manninn að göfugmenni“ (Gosi, 36) og leggur honum þannig til sama veganesti og amma Páls leggur honum. Hann heyrir stundum rödd „svipaða málrómi ömmu minnar“. (Gangvirkið, 139). Þegar Blossi, vinur Gosa, er að reyna að fá hann með sér til Leikfangalands er svip-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138

x

Andvari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.