Andvari - 01.01.2010, Blaðsíða 84

82
BRAGI ÞORGRÍMUR ÓLAFSSON
ANDVARI
hugmyndir hans, t.d. á sviði mennta og heilbrigðismála, hafa einnig vakið
athygli fræðimanna á ástandi þeirra málaflokka á þessum tíma, enda blöskr-
aði Jörundi ástand þeirra hér á landi og kom með margskonar hugmyndir um
úrbætur í þeim efnum, svo sem um námskeið fyrir verðandi ljósmæður og
gagngerar endurbætur á Bessastaðaskóla.72
Samantekt
Ef draga á upp heildarlínur í sagnaritun um Jörund og veru hans á íslandi,
má segja að langt fram eftir 19. öld hafi menn skammast sín fyrir hönd þjóð-
arinnar fyrir að hafa látið Jörund taka við stjórnartaumunum sumarið 1809.
Sagnaritarar lögðu áherslu á ógnanir hans og stjórnsemi og skilgreindu hann
sem uppreisnarmann. Þegar nær dró aldamótunum 1900, og stjórnmálasam-
bandið við Dani var í algleymingi, tóku menn að líta á að hann hefði þrátt
fyrir allt slitið sambandinu við Danmörk um skeið og að það bæri að virða.
Þessi skoðun er kannski skýrust í riti Helga P. Briem árið 1936 þar sem mikil
áhersla var lögð á að ísland hefði náð sjálfstæði sumarið 1809. Eftir lýðveldis-
stofnunina 1944 er farið að líta meira til þeirra umbóta sem Jörundur hafði
í hyggju að innleiða, og jafnframt er dregið úr lýsingum á hótunum hans og
ógnunum. Þegar leikrit og söngleikir um Jörund koma fram um 1970 má
segja að litið sé á hann mildari augum en áður, enda fólk orðið minna við-
kvæmt fyrir atburðum sem gerðust fyrir tæpum 200 árum. Segja má að í dag
sé litið á aðgerðir Jörundar sem áhugaverðan og jafnvel fjörlegan viðburð í
Islandssögunni sem gefi jafnframt afar góða innsýn í utanríkismál landsins í
upphafi 19. aldar.
Þessi breyttu viðhorf gagnvart Jörundi komu sérstaklega í ljós árið 2009
þegar 200 ára valdatíðar hans var minnst með fjölsóttum málþingum, leik-
sýningum, útgáfum og fleiru. I nóvember það ár ákváðu borgaryfirvöld í
Reykjavík að nefna stíg í miðbænum, vestan Austurstrætis 22 (milli Austur-
strætis og Skólabrúar), eftir Jörundi, svo hann ber nú nafnið Jörundarstígur.
Tillaga um þetta kom frá Þórhalli Vilmundarsyni prófessor emeritus, en
Nafnanefnd Reykjavíkurborgar áleit að það væri löngu tímabært að íslend-
ingar myndu minnast Jörundar með öðru hætti en með „spé og skopi.“73
Það er því ljóst að Islendingar hafa sannarlega áhuga á að halda minningu
Jörundar hundadagakonungs á lofti - jafnvel þótt hann hafi verið sérkennileg-
ur og uppátektarsamur aðkomumaður svo vitnað sé til fyrrnefndrar ævisögu
Sarah Bakewell. Sagan af Jörundi sýnir jafnframt að viðhorf til liðinna tíma
getur hæglega breyst á milli kynslóða. Jörundur fer frá því að vera sá maður
sem öll íslenska þjóðin bar heiftarhug til samkvæmt orðum Finns Magnússonar
prófessors frá fyrri hluta 19. aldar, til þess að vera álitinn áhugaverður ein-