Tónlistin - 01.12.1945, Blaðsíða 50

80
TÓNLISTIN
lind henni til eflingar. Og síðast en
ekki sízt á hin öfuggenga þróun síðustu
áratuga mikla sök á því, að ljóð þau,
er eitt sinn voru alþjóðareign sem óað-
skiljanlegir förunautar íslenzkra alþýðu-
laga, eru nú rykfallin og máð úr minni
uppvaxandi landsins barna. Nú á tímum
er mikið rætt um málvöndun. Eitt skel-
eggasta vopnið í þeirri baráttu er iðkun
ljóða, og langöruggasti samherji ljóðsins
er lagið. En um leið og æskulýðurinn
hættir að syngja, þagnar rödd þjóðar-
innar, ljóð ættjarðarinnar rifjast ekki
lengur upp, og tónar feðranna hætta að
hræra hjarta vort. Rímnakveðskapurinn,
tvísöngurinn og grallarasálmalögin veittu
oss á sínum tíma þá næringu, sem hæfðu
þroskastigi voru. Fræðslustefnan reyndi
að bæta úr ýmsum ágöllum í sönglífi
voru; árangurinn af þeim umbótavilja
kom fyrst fram hjá Pétri Guðjohnsen
og síðar i enn ríkara mæli hjá Jónasi
Helgasyni, merkasta tónmenntaruppeldis-
fræðingi íslendinga. Nemendur hans
halda um hrið uppi merki söngsins með
prýði, en að þeim brottnumdum stöðv-
ast framsóknin. Stöðnunin bitnar fyrst
og fremst á uppeldi yngstu kynslóð-
anna, sem vegna ónógrar leiðbeiningar
lokast öll innsýn i tónheima. Ólífræn tón-
flutningstæki og gervihljóðfæri flæða inn
í landið og eru knésett sem mergur máls-
ins. Glymskrattinn tekur sér stöðu í há-
vigi íslenzkrar tónmenntar og gerist jafn
viðsjáll og hinn forni erfðafjandi söngvr-
arans, „diabolus in musica“. I skjóli þessa
sýnishorns vélmenningarinnar nær jazz-
inn að skjóta rótum í íslenzkri mold.
Úrsvalur gustur leikur nú um þjóðlíf
vort og feykir þráðum örlaganna um ó-
væntar leiðir, og nú reynir á það, hversu
sterka löngun vér höfum til að verða
nokkru ráðandi um úrslit þeirrar fram-
vindu. Erlend áhrif, sem vér af gagn-
rýnilausri nýfikni höfum látið streyma
inn i landið, hafa reynzt æði misjöfn
að gildi fyrir mótstöðukraft vorn og sið-
ferðisþrek. Glysgirni og eftirhermusýki
hafa gefið tóninn á alþjóðlega vísu, eftir
að vandlega hefir verið brýnt fyrir al-
menningi, að hér væri að finna lykilinn
að hinu heilaga musteri menningarinn-
ar. Hin léttskrýdda söngvagyðja stikar
vill vegar í keppni eftir sýndarfullkomn-
un og hylli áheyrenda.
íslendingar þurfa að endurvekja hina
sálíegrandi og mannbætandi heimilistón-
list sína, sem þeir stunduðu af einlæg-
um áhuga og brennandi söngþrá um og
eftir síðustu aldamót. Söngalda verður
að flæða yfir landið; og sá söngvakn-
ingartími er ekki svo langt undan. Þjóð-
in er vissulega reiðubúin til að leggja
fram vilja sinn í þágu söngsins, svo mjög
sem hún ann allri uppbyggilegri starfs-
iðkun í tómstundum. Sá söngur verður
borinn uppi af lifsþrunginni ást til ljóðs
og lags, sem mettar allt andrúmsloft vort
fögnuði og velsælu og bindur oss þar
með traustari böndum við móðurmold-
ina. Og þegar moldin er farin að hljóma
undir fótum voruin og fjöllin taka undir
glaðværan söng vorn, þá fyrst höfum
vér grunnfest þær rætur, sem einar eru
megnugar þess að flytja öllum greinum
tónlistarlifsins óþrotlega og sívaxandi
næringu.
Hallgrvmur Hclgason,
(Straumhvörf, 3. hefti 1. árg 1943).
TÓNLISTIN
Útgefandi:
„Félag íslenzkra tónlistarmanna“.
R i t s t j ó r i :
Hallgrímur Helgason.
Afgreiðsla:
„EK“, Austurstræti 12.
Símar 2800 og 4878.
Utanáskrift ritsins:
Pósthólf 121, Reykjavik.
Prentað í Félagsprentsmiðjunni h.f.