Fréttablaðið - 10.11.2012, Qupperneq 20

10. nóvember 2012 LAUGARDAGUR
Dagana 8. og 10. október síð-astliðinn fjallaði Kastljós
RÚV um málefni geðsjúkra fanga.
Umfjöllunin var einhliða og heild-
stæð mynd af afstöðu Geðsviðs
Landspítala í þessu mikilvæga
máli kom ekki fram. Rætt var
við undirritaðan, sem auk þess að
leiða Geðsvið hefur langa reynslu
af réttargeðlækningum í Bretlandi.
Hins vegar var aðeins lítið brot af
viðtalinu sýnt, auk þess sem rangt
var eftir undirrituðum haft. Land-
spítali gerði athugasemd við frétta-
flutning Kastljóss strax eftir þætt-
ina og óskaði þess að fá tækifæri
til að skýra betur sín sjónarmið.
Þar sem slíkt tækifæri hefur ekki
fengist þá er Geðsvið Landspítala
tilneytt að halda fram sínum sjón-
armiðum á öðrum vettvangi.
Afstaða Geðsviðs
í dag til geðsjúkra fanga
Það hefur alla tíð verið stefna Geð-
sviðs að sakhæfir fangar afpláni
ekki refsingu á Landspítala. Fang-
ar hafa hins vegar alltaf fengið þar
bráðameðferð. Geðsviðið neitaði
fram yfir síðustu aldamót að vista
ósakhæfa fanga og ekki er hægt að
draga fjöður yfir það að afleiðing-
arnar voru slæmar. Það var hins
vegar hin hliðin á þeirri mannúðar-
stefnu sem rekin hafði verið alla tíð
á Kleppi, þar sem reynt var að kom-
ast hjá nauðung í lengstu lög. Skoð-
un yfirlækna var að spítalinn væri
ekki í stakk búinn að sinna ósak-
hæfum föngum. Það var á ábyrgð
heilbrigðisyfirvalda að bregðast við
þessu og var það gert þegar Réttar-
geðdeildin að Sogni var opnuð 1992,
ráðstöfun sem var óheppileg en
mætti brýnni þörf á sínum tíma.
Nú eru hins vegar önnur viðhorf
á Geðsviði Landspítala. Barátta
Landspítala fyrir því að loka Sogni
og opna réttargeðdeild að Kleppi
er skýrt merki þeirra breyttu við-
horfa sem byggjast jafnt á fag-
legum rökum og mannúðarrökum.
Afstaða Geðsviðs
Landspítala er sú að;
1) Geðsvið Landspítala sinnir
þeim sem dæmdir eru ósakhæf-
ir og fara á réttargeðdeild.
2) Geðsvið Landspítala metur
fanga í bráðatilfellum og eru þeir
lagðir inn til meðferðar ef þarf.
3) Öryggisgeðdeild (deild 15)
sinnir sjálfræðissviptum, alvar-
lega geðsjúkum með fíknivanda
og ofbeldishættu. Deildin hefur
nýst vel til að draga úr líkum á
frekari afbrotum hjá þessum
mikið veika hópi.
4) Ákveðinn lítill hópur fanga
sem hefur áður gengið í gegn-
um öryggisgeðdeildina (oftast),
flakkar á milli geðdeilda og
fangelsa og er í raun sífellt ein-
hvers staðar í kerfinu. Þetta er sá
hópur sem flóknast hefur reynst
að finna lausn fyrir.
Þörf er fyrir sérstakt búsetuúrræði
Varðandi síðastnefnda hópinn (hóp
4) þá er það skoðun Geðsviðs Land-
spítala að þessir sakhæfu einstak-
lingar (sem margir hverjir eiga
takmarkaða von um bata) eigi ekki
að afplána sína dóma á sjúkrahúsi.
Hefðbundið fangelsi er ekki heppi-
legur staður fyrir þá en sjúkrahús
er það enn síður. Í því sambandi er
rétt að líta til dóms Hæsta réttar
(659/2008) í máli einstaklings sem
hafði verið 16 ár á Sogni. Þar var
dæmt svo að þar sem hann væri
ekki til lækninga, þá ætti hann
rétt á búsetuúrræði með við eigandi
öryggisgæslu, spítali eða önnur
stofnun væri ekki réttur staður
fyrir hann. Í raun þarf að huga að
„viðeigandi stofnun“ sbr. 16. grein
almennra hegningarlaga (19/1940),
en sú stofnun er hvorki fangelsi né
sjúkrahús. Lausnin gæti að mati
Landspítala verið sérstakt búsetu-
úrræði/stofnun með við eigandi
öryggisgæslu en til vara geðdeild
innan fangelsis, nú þegar nýtt fang-
elsi rís vonandi.
Sakhæfir fangar
eiga ekki erindi á réttargeðdeild
Lögmaður í þætti Kastljóss taldi að
sakhæfir fangar væru best komnir
á réttargeðdeildinni að Kleppi. Sú
hugmynd byggir á vanþekkingu.
Fyrsta verk Landspítala þegar það
tók yfir rekstur Sogns á sínum tíma
var að stöðva flutning sakhæfra
fanga úr fangelsi á Sogn. Ástæðan
er sú að þeir einstaklingar sem eru
svo veikir að vera dæmdir ósak-
hæfir og enda á réttargeðdeild
eru mjög viðkvæmir vegna veik-
inda og stundum fötlunar. Reynsl-
an frá Sogni sýndi að fangar sem
komu frá Litla-Hrauni voru betur
„starfhæfir“ og kúguðu stundum
ósakhæfa sjúklinga með langvinna
geðrofssjúkdóma og jafnvel starfs-
fólk Sogns. Afleiðingin varð harka-
legri og verri deild fyrir þá ósak-
hæfu. Þetta er löngu þekkt og t.d.
tók Broadmoor–réttargeðspítalinn í
Englandi fyrir innlagnir sakhæfra
úr fangelsum strax árið 1886, eftir
uppþot og morð innan spítalans.
Niðurlag
Það er mjög miður hversu einhliða
og ósanngjörn umfjöllun Kastljóss
nú nýlega um málefni geðsjúkra
fanga var. Umræða um þennan
flókna og viðkvæma málaflokk er
mikilvæg og afar þörf – en hefur
margar hliðar. Mikilvægt er að
sjónarmið þeirra fagaðila sem
mesta reynslu hafa af meðferð
geðsjúkra afbrotamanna heyrist
(þótt þau eigi auðvitað ekki að vera
einu sjónarmiðin sem fram koma).
Geðsvið Landspítala og Fangelsis-
málastofnun þurfa að vinna saman
að þessum málaflokki og jók fund-
ur þessara aðila sem haldinn var nú
nýlega skilning beggja aðila á sjón-
armiðum hins. Er stefnt að nánara
samstarfi í framtíðinni.
Lengri útgáfa greinarinnar er á
www.visir.is.
Fangar með geðsjúkdóma –
sjónarmið sem ekki heyrðust!
Heilbrigðismál
Páll
Matthíasson
geðlæknir og
framkvæmdastjóri
geðsviðs Landspítala
Fyrir einhverja lukku og hendingu eiga Íslendingar
ótrúlega gott og glæsilegt safn
sögulegra húsa á þrjá vegu við
Ingólfstorg í höfuðborg sinni,
Reykjavík. Þau eru í fjölskyldu
með öðrum húsum neðst við
Vesturgötu og í sunnanverðu
Aðalstræti en hefur ekki verið
sýnd sams konar ræktarsemi og
þeim og njóta sín því ekki. Loks-
ins hyggjast þó borgaryfirvöld í
Reykjavík kannast við tilverurétt
hinna verðmætu og virðulegu
húsa við Ingólfstorg en hafa tekið
alranga stefnu. Innan um hin
öldnu hús skulu reistar nýbygg-
ingar, miklu hærri og efnislega
gjörólíkar. Hér er valin sú ófæra
leið málamiðlunar að láta gamalt
standa en leyfa þó nýtt og fram-
andi á sama stað, ofan í og upp
að gömlu húsunum þannig að þau
fá ekki notið sín. Við skorum á
borgarstjóra að koma í veg fyrir
þessar nýbyggingar og leyfa
gömlu húsunum við Ingólfstorg
að standa með reisn á sama hátt
og gömlu húsin við Vesturgötu
og Aðalstræti. Þá munu gestir
og gangandi dásama húsin og
borgin hljóta lof. Við minnum á
nýleg sjónarmið spænskra arki-
tekta um að miðbær Reykjavíkur
sé menningararfur á heimsvísu.
En borgaryfirvöld eru líka
á villigötum að því leyti að þau
hafa í hyggju að skerða helsta
torg borgarinnar, Ingólfstorg, að
miklum mun. Á drjúgum hluta
þess, hinum sólríkasta, skal reist
nýtt hús, svonefnt Menningarhús,
sem skyggir á þá sögulegu byggð
sem fyrir er. Núverandi Ingólfs-
torg má auðveldlega lagfæra og
gera vistlegt augnayndi, ekki síst
með því að fá húsunum sem þar
eru gamalt og glæsilegt horf.
Þá vekur furðu hvernig borg-
aryfirvöld hyggjast fallast á að
þrengt verði að Alþingi Íslend-
inga í Kirkjustræti. Þar skal
verða aðalaðkoma að stóru og
miklu hóteli sem hið viðkvæma
svæði ber engan veginn. Alþingi
er sett skör neðar en hótelið í
virðingarstiga.
Borgaryfirvöld munu líta svo á
að þeim sé nauðugur einn kostur
að þóknast eiganda húsa og lóða
milli Ingólfstorgs og Kirkju-
strætis, leyfa honum að gjör-
nýta rétt sem hann telur sig eiga
samkvæmt deiliskipulagi. Við
minnum á að það kveður ekki á
um rétt til að sameina lóðir né
að afhenda spildur sem borgin
á þarna sjálf og fylla þær með
byggingum.
Deiliskipulagið er annars löngu
úrelt og stríðir með öllu gegn
almennum viðhorfum. Við það
ber borgar yfirvöldum að miða
og leita allra leiða til samninga til
þess að koma í veg fyrir óhappa-
verk eða ella mæta lóðahafa
fyrir dómstólum og láta reyna á
rétt hans. Það stríðir gegn rétt-
lætiskennd og siðferðisvitund að
einstaklingur í gróðahuga skuli
geta náð kverkataki á yfirvöld-
um vegna úrelts skipulags, leyf-
ist þannig að reisa byggingar
með auknu skuggavarpi í óþökk
svo margra og komist jafn-
vel upp með að rífa hinn sögu-
fræga Nasasal sem hefur reynst
svo mikilvægur fyrir félags- og
tónlistarlíf borgar búa. Borgar-
yfirvöld mega ekki sætta sig við
þetta og hljóta að losa sig undan
slíku taki með tiltækum ráðum.
Við skorum á borgarstjóra að
leita samstarfs við Alþingi um
að finna lausn á málinu með því
m.a. að tryggja lóðahafa góða lóð
undir hótel á öðrum stað og fá
hann ofan af byggingar áformum
sem mæta mikilli andúð og and-
stöðu.
Björn B. Björnsson, Edda
Jónas dóttir, Eiríkur G.
Guðmunds son, Guðríður Adda
Ragnars dóttir, Halla Boga-
dóttir, Helgi Þorláksson, Páll
Óskar Hjálmtýsson, Ragn-
heiður Þorláks dóttir, Rúnar
Sigurðs son, Samúel Samúels-
son, Sigrún Björnsdóttir og Þóra
Andrés dóttir
Áskorun til borgarstjóra
frá BIN hópnum
Geðsvið Land-
spítala og Fang-
elsismálastofnun þurfa að
vinna saman að þessum
málaflokki og jók fundur
þessara aðila sem haldinn
var nú nýlega skilning
beggja aðila á sjónar-
miðum hins.
Nánari upplýsingar og skráning:
sími 525 4444 og endurmenntun.is
Að takast á við ógnandi hegðun skjólstæðinga
eða viðskiptavina

Depression, advanced case work

Enterprise Information Technology: Strategies for Complex
System Implementations

Expanding your sales in export markets

Gjörhygli - Mindfulness

Hugmynda- og aðferðafræði gæða- og straumlínustjórnunar

IFRS – alþjóðlegir reikningsskilastaðlar
Dóttur- og hlutdeildarfélög, samrekstur, samstæðu- og
sérgreind reikningsskil

IFRS – alþjóðlegir reikningsskilastaðlar
Starfsþáttayfirlit, tengdir aðilar og gengisbreytingar

IFRS – alþjóðlegir reikningsskilastaðlar
Tekjuskattur, fjárfestingar í hluta- og skuldabréfum, skuldir

Ísland og Evrópa: Samband á tímamótum
- einnig í fjarfundi
Íslenski þroskalistinn
Kvíðasjúkdómar – Þú getur líka!
Macbeth í Þjóðleikhúsinu

Mýs og menn í Borgarleikhúsinu
Smábarnalistinn: Staðlaður þroskalisti handa ungbörnum
Súkkulaði … himneskt um jólin
Viðbrögð stjórnenda og samfylgd í kjölfar áfalla
í starfsmannahópum

Virðisrýrnunarpróf fastafjármuna og óefnislegra eigna
Þunglyndi – Þú getur líka!
Öflugt sjálfstraust

Safnaðu þekkingu
– námskeið í nóvember og desember