Læknablaðið - 01.12.1974, Blaðsíða 91

LÆKNABLAÐIÐ
213
sýklar koma fyrir, sem eru sjaldgæfir hjá
eldri börnum og fullorðnum, nema þeim
sem hafa fyrirlæga sjúkdóma og veikta
mótstöðu (17, 29).
Mikið hefur verið rætt og ritað um
mengisbólgu hjá nýfæddum og ýmsar
skýringar gefnar á hárri tíðni og sýkingar-
hætti. Varnarmáttur nýfæddra gegn gram-
neikvæðum sýklum er lítill vegna skorts
á mótefnum, sem ná ekki að berast að
marki í gegnum legkökuna frá móður yfir
í barn og þeirra eigin framleiðsla hefst
ekki fyrr en eftir nokkrar vikur (19).
Fyrirburðir hafa enn minni getu til mót-
efnamyndunar en fullburða börn og þeim
því hættara við sýkingum, þar á meðal
mengisbólgu. í fæðingunni sjálfri og strax
eftir hana kemst barnið í meiri eða minni
snertingu við þarmasýkla. Sýnt hefur ver-
ið fram á, að sýkingar hjá móðurinni, t. d.
þvagsýking, notkun hjálpartækja í fæð-
ingunni, ó'hreint legvatn, lífgunaraðgerðir
á barninu, vökvagjöf í nafla þess, valda
aukinni hættu á mengisbólgu (29). Þá er
og hugsanlegt, að vaxandi notkun sýkla-
lyfja, bæði hjá móður og barni hafi leitt
til virkari og hættulegri sýklastofna (16,
29). Það eru því ýmis atriði þegar kunn,
lífeðlisfræðileg eða bundin ytri aðstæðum,
sem eru þess valdandi, að nýfæddu barni
er hætt við mengisbólgu, þó ýmsum
spurningum sé enn ósvarað í því sambandi.
Ófullnægjandi lyfjameðferð gerir óljósa
sjúkdómsmynd enn afbrigðilegri og grein-
inguna erfiðari. Tala þeirra, sem deyja eða
bera varanlegar menjar sjúkdómsins, er
því há, 60—£0%, en breytilegar tölur eru
uppgefnar, sem m. a. er komið undir því
hvort eða hversu margir fyrirburðir eru í
hópnum, sem um er fjallað (16).
í þessu uppgjöri voru aðeins 5 börn inn-
an 1 mánaðar aldurs og af þeim dóu 4.
Þau voru öll fullburða, en 2 voru með
myelomeningocele og sýklagreind við
krufningu (str. haemolyticus, ps. pyocya-
neus) Hjá þriðja barninu var mengisbólga
ekki heldur greind fyrr en við krufningu
(B-coli). Fjórða barnið var innlagt frá öðr-
um spítala, þar sem ræktazt hafði ps.pyo-
cyaneus úr mænuvökva, sem og einnig
varð raunin á hér. Fimmta barnið og það
eina, sem lifði, tókst ekki að sjúkdóms-
greina fyrr en seint og það fékk hydrocep-
'halus. Ekkert barnanna tókst því að lækna,
dánartala ásamt sequelae 100%.
Eins og áður var vikið að, er mengis-
bólga yfirleitt auðgreind hjá eldri börnum,
þó með þeim undantekningum, að ófull-
nægjandi sýklalyfjameðferð hafi breytt
myndinni. Við minnsta grun um þennan
sjúkdóm á að gera hryggstungu og fá
mænuvökva til athugunar að undangeng-
inni augnbotnarannsókn. Hryggstunga er
hættulítil (32) og í engum þeim tilvikum,
sem hún hefur verið gerð hér á deildinni
hefur komið til eftirkasta, sem rekja mætti
til hennar.
Horfur: Eins og vikið hefur verið að,
eru horfur nýfæddra barna með mengis-
bólgu slæmar og þeim mun verri sem
barnið er yngra, þegar það veikist og því
fyrr sem það er fætt fyrir tímann.
Auk aldurs fara horfur eftir sýklateg-
und, hve sýking er yfirþyrmandi, hve
veikindi hafa staðið lengi áður en meðferð
hefst, lyfjanæmi viðkomandi sýkla og
hvort fyrirlægur sjúkdómur er til staðar.
Gram-neikvæðir sýklar hafa reynzt erfið-
ari í meðferð en N.meningtidis, H.influen-
zae og D.pneumoniae. Þó útlitið sé alltaf
slæmt í syndroma Waterhouse-Friderich-
sen, lætur N.meningitidis, af hinum þrem-
ur aðallsýklategundum, hvað bezt undan
lyfjameðferð og veldur sjaldnar dauða
og sequelae. Krugman (23) segir og miðar
þá við bandarískar aðstæður, að dánartala
af völdum N.meningitidis liggi á milli 5 og
10%, H. influenzae um 10% og D.pneu-
moniae 15%. Reynt hefur verið að meta
horfur eftir þeim einkennum, sem til stað-
ar eru, þegar sjúklingurinn leggst inn á
spítala og gera sér þá strax grein fyrir í
hvaða tilfellum þurfi að beita öðrum úr-
ræðum til viðbótar hinni venjulegu með-
ferð, ef sjúklingurinn á að lifa af. Mjög
bráð veikindi með krömpum, meðvitund-
arleysi og losti eru talin einkennandi fyrir
sýkingu af völdum N.meningitidis og Mat-
hies & Wehrle (27) segja sjúkdómsmynd-
ina Waterhouse-Friderichsen koma fyrir
hjá 5% mengisbólgutilfella af þessum upp-
runa.
Stiehm & Damrosch (35) teija að meta
megi horfur sjúklinga með meningitis
meningococcica eftir fimm einkennum: 1.
Húðblæðingar, sem staðið hafa minna en