Læknablaðið - 01.12.1974, Blaðsíða 92

214
LÆKNABLAÐiÐ
12 klukkustundir fyrir innlagningu. 2. Lost
(blþr. 70 eða lægri). 3. Engin merki í
mænuvökva um ertingu á heilahimnum
(hv.blk. 20 eða færri). 4. Fjöldi hvítra
blóðkoma í blóði eðlilegur eða lágur
(^ 10.000 per mm3). 5. sökkhraði eðli-
legur (< 10 mm á klst.).
Væri sjúklingur með þrjú eða fleiri þess-
ara einkenna við komu á spítalann, töldu
þeir horfur slæmar. Ýmsir hafa talið sig
hafa gagn af að meta ástand sjúklingsins
eftir þessum leiðum til ákvörðunartöku
um meðferð (22).
Meðferð: Afdrif sjúklings með meningi-
tis bacterialis eru komin undir því, að
sjúkdómurinn sé fljótt greindur og virkri
meðferð strax beitt, gefnir stórir skammt-
ar af sýklalyfjum og veitt sé skjót með-
ferð, ef hliðareinkenni gera vart við sig,
s. s. lost, krampar, truflun á hjarta- og
öndunarfærastarfsemi, blóðsöltum og
vökvajafnvægi. Ef sjúklingurinn er með-
tekinn og umsvif við að koma honum á
sjúkrahús, t. d. vegna fjarlægðar, er rétt
að hefja meðferð áður en hann er sendur,
þó æskilegt sé að ná fyrst mænuvökva-
sýni, verði því við komið og senda með
honum til sjúkrahússins. Sýklalyf skal
gefa í inndælingu og þá helzt í æð, því
dreifing úr vöðva og út í blóð getur verið
hæg og óörugg, ef blóðþrýstingur er lé-
legur, auk þess sem sum lyf, eins og chlor-
amphenicol hefjast (resorberast) seint úr
vöðvum. Flest sýklalyf, nema þá sulfa og
chloramphenicol síast illa úr blóði og yfir
í mænuvökva og verður með tilliti til þess
að gefa þau í stórum skömmtum.
Eftir að sýklalyf komu til sögunnar var
meðferð við mengisbólgu lengi vel 'hagað
þannig, að sjúklingurinn var strax settur
á þrjú lyf, stundum fjögur (penicillin,
sulfa, chloramphenicol og/eða streptomy-
cin) til að ná sem víðtækastri verkun á þá
sýkla, er oftast koma til greina. Lyfjagjöf
var síðan hagað í samræmi við ræktun og
næmispróf, en tækist ekki sýklagreining
var þriggja lyfja meðferðinni haldið áfram.
Eftir að ampicillin kom til sögunnar ár-
ið 1961 hefur það víða leyst marglyfja-
meðferðina af hólmi og að því er talið er
með jafngóðum, sumir segja betri, árangri
(1).
í flestum tillfellum verkar penicillin G
vel á meningococci og pneumococci, en þar
sem sulfalyf berast auðveldlegar frá blóði
og yfir í mænuvökva þykir rétt að nota
það til viðbótar. Penicillin gengur vel yfir
í mænuvökvann meðan sjúkdómurinn er á
hástigi, en verr þegar frá líður og þarf þá
að auka skammtinn. Áður fyrr var talið,
að sulfa væri bezta lyfið og öruggt við
meningitis meningococcica, eða allt þar til
mengisbólgufaraldur kom upp í herstöð í
Bandaríkjunum árið 1963, sem orsakaðist
af meningococci, er voru ónæmir fyrir
sulfalyfjum (28). Víðar hefur verið greint
frá slíku ónæmi (8, 18) og er því mælt
með að gefa penicillin ásamt sulfa við
mengisbólgu þessarar tegundar (23). Við
mengisbólgu af völdum H.influenzae mæla
flestir með ampicillini, sem einnig .verkar
vel á meningococci og pneumococci. A
seinustu árum hefur verið greint frá
nokkrum tilfellum, þar sem ampicillin
meðferð hefur brugðizt í H.influenzae
sýkingum (42), en því hefur verið kennt
um, að of lágir skammtar væru gefnir
(14). Hlutfallslega lítið magn af ampicillini
kemst yfir í mænuvökvann eða að meðal-
tali 1/5 til 1/10 af því, sem finnst í blóð-
inu, hæst fyrstu dagana, en lækkar síðan.
I stað þess að draga úr lyfjaskammti, sem
ekki er óalgengt að gert sé, eftir því sem
bata miðar fram, þyrfti fremur að auka
hann verulega (14, 23). Chloramphenicol
verkar einnig vel á H.influenzae og var
mest notað áður en ampicillin kom til sög-
unnar. Barrett & al (1) fóru yfir árangur
meðferðar hjá 116 sjúklingum, sem höfðu
einungis fengið ampicillin og 112 sjúkling-
um, sem fengið höfðu chloramphenicol eitt
sér eða ásamt öðru lyfi. Dánartala og
sequelae voru svipuð í báðum hópunum.
Eins og áður segir, eru ýmsir óalgengir
sýklar oftast orsök mengisbólgu hjá börn-
um á fyrsta mánuði, en talið er að ekkert
eitt lyf sé virkt á meira en 2/3 hluta þeirra
(43). í Bandaríkjunum er mælt með að
nota ampicillin og kanamycin saman í
þessum aldursflokki (23, 27) sem upp-
hafsmeðferð og talið, að hún sé virk á uöi
95% sýklategunda, sem þarna er helzt um
að ræða.
Tímalengd sýklameðferðar ákvarðast af
einkennum og gangi sjúkdómsins í hverju
einstöku tilviki. Víða er dæmt um árangur