Læknablaðið - 01.10.1977, Blaðsíða 74

228
LÆKNABLAÐIÐ
Á fundi með fréttamönnum, talið frá vinstri: Páll Skúlason, Povl Riis og Clarencc
Blomquist.
Spurt var, 'hvenær rannsókn félli undir
ramma yfirlýsingarinnar. Riis kvað lykil-
orðið vera: „systematic data collection“.
Vissulega væru til vafatilfelli.
Allmikið var rætt um lyf og prófanir
þeirra. Kom fram, að við Íslendingar verð-
um mjög að reiða okkur á niðurstöður
annarra í þeim efnum. Riis taldi þó, að
ekki væri nóg gert af lyfjaprófunum á
fólki, sem býr við góð lífskjör, eins og al-
mennt er um Norðurlönd. Varað var við
of ströngum prófunum, slíkt kynni í raun
að skaða almenning. Spurt var, hvort
yfirlýsingin gerði ráð fyrir seint fram-
komnum hliðarverkunum lyfja. Riis kvað
svo ekki vera, þótt þess væri þörf. Samt
stuðlar yfirlýsingin í raun að fækkun
slíkra tilfella.
Lögfræðiráðgjafi hópsins, Stefán Már
Stefánsson, var margs spurður um gildi
slíkrar yfirlýsingar frá lögfræðisjónarmiði.
í svörum hans kom fram, að samþykktin
er ekki lög og hefur því sem slík ekkert
lagagildi. Lagabrot er varða myndu
Helsinkiyfirlýsinguna falla ýmist undir
refsimál eða skaðabótamál. Við hin síðar-
nefndu er oft tékið tillit til fordæma. Því
lengur, sem yfirlýsing sem þessi er í 'heiðri
höfð, þeim mun meira fordæmi er að henni
og í því lægi gildi hennar lagalega séð.
Spurt var, hvort sá, sem gerði tilraunir og
væri þannig brautryðjandi væri þá ekki
einmitt að brjóta hefð og fordæmi. Kvað
Stefán það rétt vera. Var þá spurt, hvort
það skriflega samþykki hins rannsakaða,
sem samþykktin mælir með, væri ekki til
málsbóta. Stefán kvað það að sjálfsögðu
fara eftir því, hve ýtarlegar upplýsingar
hefðu sannanlega farið á milli, og í reynd
væri oft harla lítil stoð í slíku samþykki í
málavafstri. Lögfræðingurinn var spurður,
hvort yfirlýsingin væri á nokkurn hátt
lagalega bagaleg. Kvað hann það síður en
svo vera.
Allmikið var rætt um kosti og galla
áðurnefnds skriflegs samþyk'kis („freely
given informed consent, preferably in
writing"). Kom m.a. fram, að slíkt sam-
þykki er ekki alltaf „freely given“, að
„informed" þýði oft útskýringar, sem
hræða fólk jafnvel svo, að aldrei fáist
,,consent“. Aherzla var lögð á, að slíkt sam-
þykki skjóti ekki vísindamanninum undan
ábyrgð. Riis upplýsti, að í Danmörku gæf-
ist vel að láta skriflegar, allýtarlegar upp-
lýsingar nægja og sleppa skriflegu sam-
þykki.
Voru nú ræddar nefndir þær, sem í yfir-
lýsingunni er gert ráð fyrir að fjalli um
rannsóknaáætlanir. Aðspurður kvað Riis
nauðsynlegt, að slík nefnd fjalli um áætl-
anir bæði frá siðfræðilegu og vísindalegu
sjónarmiði. Hann. upplýsti, að í Danmörku
væru slíkar nefndir nokkrar — gjarnan ein
nefnd fyrir fáein ömt. Auk þess er þar ein
yfirnefnd eða áfrýjunarnefnd undir for-
sæti dómara, er sker úr vafa- og deilumál-
um. Sagði hann þetta gefast vel og í reynd