Læknablaðið - 01.10.1977, Blaðsíða 15

LÆKNABLAÐIÐ
189
Guðmundur Ingi Eyjólfsson, Magnús Ólason, Sigurður Björnsson
HÆGBRÁÐ SKJALDKIRTILSBÓLGA
(Thyroiditis subacuta)'
INNGANGUR
í grein þessari verður rætt um hæg-
bráða skjaldkirtilsbólgu (thyroiditis sub-
acuta), lýst þrem dæmigerðum sjúkdóms-
tilfellum og greint frá nokkrum öðrum,
sem fundust á skrám sjúkrahúsa í Reykja-
vík, frá tímabilinu 1967-1976.
Tilgangur greinar þessarar er að vekja
athygli á þessum sjúkdómi, sem sjaldnar
er greindur hérlendis en víða annars stað-
ar.(i Líklegt er að vægari tilfelli séu ekki
greind, enda einkenni oft lítil og skamm-
vinn. Aðeins svæsnari tilfelli eru lögð á
sjúkrahús og eru sjaldan rétt greind við
innlögn, enda eru í sjúkdómsmyndinni al-
menn einkenni yfirgnæfandi, svo sem hiti
og slappleiki.
SKILGREINING
Sjúkdómurinn einkennist af verk fram-
an í hálsi og upp í eyru, allháum hita og
miklum slappleika. Kirtillinn er aumur,
stækkaður og þéttur átöku. Rannsóknir
einkennast af háu sökki, lítilli joðupptöku
kirtilsins, háu eggjahvítubundnu joði og
skjaldkirtilsvakar (T;{, T4) eru oft hækk-
aðir. Orsök sjúkdómsins er ókunn. Sjúk-
dómurinn er aldrei banvænn, bólgan
hjaðnar sjálfkrafa, en getur í sumum til-
fellum varað árum saman. Einkennum má
halda niðri þar til sjúkdómurinn lagast.
EFNIVIÐUR
Sjúkrasaga I
37 ára kona, innlögð á lyflækningadeild
Borgarspítalans sumarið' 1973 - vegna hita.
Um fimm vikum fyrir komu fann hún fyrir
aumri fyrirferðaraukningu framan á hálsi,
ásamt vægum særindum í hálsi og kyngingar-
örðugleikum. Þessu fylgdu ónot framan á
hálsi, sem leiddu upp í kjálka og eyra vinstra
megin. Þessi einkenni héldust næstu tvær
vikur.
1 Frá Lyfjadeild Borgarspítala. Greinin barst
ritstjórn 01.05. 1977.
Þremur vikum fyrir komu byrjaði hár hiti,
ógleði, slappleiki og verkur í enni. Hitinn var
nokkuð stöðugur, fór iðulega upp í 40°, oft
samfara kuldaskjálfta. Hún hafði ekki hósta,
liðverki, útbrot eða þvagfæraeinkenni. Hún
fékk Ledermycin í viku, siðan Pondocillin í
viku án áhril'a á ofangreind einkenni. Fyrri
heilsufarssaga ómarkverð: Alltaf verið við
góða heilsu, eignast þrjú börn, gengið undir
botnlangaaðgerð.
Við komu mældist hiti 38°. Hún var heit
viðkomu, engin útbrot eða eitlastækkanir
finnanlegar. Munn- og kokslimhúð eðlileg.
Framan á hálsi, svarandi til skjaldkirtilsins,
sást og fannst greinileg fyrirferðaraukning,
meira áberandi hægra megin, þétt átöku,
aum, ekki hnútótt eða hnökrótt. Þessi fyrir-
ferðaraukning færðist til við kyngingu. Barki
var í miðlínu. Lungna- og hjartahlustun eðli-
leg, púls 94/mín., blóðþrýstingur 120/80. Skoð-
un annars eðlileg.
Fyrstu rannsóknir sýndu vægt blóðleysi
(blóðrauði 11.2 gr. %), mikla sökkhækkun
(118 mm/klst.), 9100 hvit blóðkorn, 10 stafir,
72 deilikjarnar og 17 eitlingar. S-kolesterol
mældist 100 mg.%. Smásjárskoðun og rækt-
un á þvagi eðlileg.
Fljótlega eftir komu þótti greiningin hæg-
bráð skjaldkirtilsbólga líklegust og beindust
rannsóknir eftir það fyrst og fremst að skjald-
kirtli.
Við komu mældist T4 7.7 microgr.%, 3
dögum eftir komu var athuguð joðupptaka
á skjaldkirtli, reyndist hún 0.4% eftir 24
klst., svo að ekki reyndist unnt að skanna
líffærið. Þremur vikum eftir komu var T4
endurmæit og reyndist 2.2 microgr.%, en T;j
eðlilegt 92 (n. 91-119), s-total thyrosin 83
pmol/1. (n. 66-139), thyroxin-joð eðlilegt 0.33
p,mol/l. (n. 0.27-0.55) og eggjahvítubundið joð
0.27 p.mol/1. (n. 0.27-0.55) eða 3.4 picrogr./
100 ml (n. 3.4-7.0). Allar þessar síðastnefndu
rannsóknir voru gerðar af Medisinsk labora-
torium í Kaupmannahöfn. Af öðrum rann-
sóknum voru gerð ýmis gigtarpróf, svo sem
AST, Rose Waaler og acryl-fixationspróf, sem
öll voru innan eðlilegra marka. Röntgenmynd
af lungum og hjartarafrit reyndust eðlileg.
Meðferð var hafin á þriðja degi. Konunni
voru gefin 4 grömm af acetylsalicylsýru á
dag, varð hitalaus á 5. degi og hélst svo til
útskriftar 20 dögum eftir komu. Sökk lækk-
aði hægt og sígandi, mældist 47 mm 2 vikum