Læknablaðið - 01.04.1978, Blaðsíða 36

62
LÆKNABLAÐIÐ
venjum á hjartasjúkdómum meðal ís-
lenskra lækna á tímabilinu 1951—76. Tölu-
vert stór flokkur hjartasjúkdóma, negg-
hrörnun, hefur horfið nær algjörlega á
þessu timabili og er margt, sem bendir til
að það sé að mestu vegna tilfærslu yfir í
kransæðasjúkdóma. Það var því gengið út
frá þeirri forsendu að negghrörfiun inni-
héldi nær eingöngu kransæðasjúkdóma og
var þessum flokki bætt við kransæðasjúk-
dóma. Þrátt fyrir þetta kemur fram um
150% aukning í þrem yngstu aldurshópum
karla og 50% aukning hjá 70—79 ára. Hjá
konum hefur ekki orðið marktæk breyting.
Er hugsanlegt að aukningin á dánartíðni
hjá körlum á tímabilinu 1951—76 stafi af
breyttum greiningaraðferðum og skráning-
arreglum? Krufningstíðni var lægst 1951
og það er mögulegt að það hafi haft nokk-
ur áhrif til lækkunar á skráð dauðsföll af
völdum kransæðasjúkdóma. Árið 1960 voru
gæði dánarvottorða hinsvegar orðin sam-
bærileg við síðari tímabil. Klinisk grein-
ing kransæðasjúkdóma byggist að verulegu
leyti á hjartalínuriti, sem farið var að nota
uppúr 1950. Þá komu einnig til um 1960
mælingar á efnahvötum í blóði (GOT,
GPT), sem gerðu greininguna enn nákvæm-
ari. Má ætla að þessar framfarir standi á
bak við hvarf negghrörnunar yfir í krans-
æðasjúkdóma, en ólíklegt er að þær hafi
veruleg áhrif á skráða tíðni kransæðasjúk-
dóma þar fyrir utan. Ennþá á eft-
ir að kanna að fullu áhrif skiptingar frá
7. til 8. dánarmeinaskrárinnar á ís-
landi á skráða tíðni kransæðasjúk-
dóma. Athuganir í Bandaríkjunum sýna
14,6% hækkun í 8. dánarmeinaskrá(4) og
stafar hún að stórum hluta af tilfærslu
negghrörnunar yfir í kransæðasjúkdóma.
Þessi leiðrétting hefur verið gerð hér að
framan þannig að aðeins getur verið um
að ræða frekari breytingu, sem nemur ör-
fáum % og verður enganvegin nægjanleg
til að skýra þá 50—150% aukningu, sem
fram hefur komið hjá körlum á þessu
tímabili. Þar við bætist að breyting á skrán-
ingarreglum og venjum hlýtur að hafa
sömu áhrif hjá körlum og konum. Þetta
atriði staðfestir enn frekar að hinn athygl-
isverði munur, sem kemur fram á dánar-
tíðni hjá körlum og konum, er raunveru-
legur, en ekki skráningar- eða greiningar-
skekkja.
Sú breyting, sem hér hefur fundist á
dánartíðni af völdum kransæðasjúkdóma
bendir til að þeir hafi skollið yfir eins og
faraldur uppúr 1950 og einkum herjað á
karlmenn. Ekki virðist neitt lát á þessum
faraldri a.m.k. ekki hjá körlum, sem bera
meginþungan af honum. Hjá konum hefur
ef til vill orðið smávegis minnkun síðustu
3—4 ár ef miðað er við tímabilið á und-
an, en engin breyting ef miðað er við
tímabilið í heild. Það er þó vert að taka
eftir að engin minnkun hefur orðið á síð-
ustu 3—4 árum hjá konum í yngstu ald-
ursflokkunum, en í því sambandi má benda
á að sterkur grunur er á að getnaðarvarn-
artöflur geti aukið tíðni kransæðasjúk-
dóma hjá konum(#).
Rétt er að hafa í huga að í þessari grein
er aðeins verið að ræða um dánartíðni af
völdum kransæðasjúkdóma, en ekki er
vitað um tíðni þessara sjúkdóma, þar sem
skipuleg skráning kliniskra tilfella hefur
ekki farið fram. Nokkrar framfarir hafa
orðið í meðferð kransæðasjúkdóma og er
hugsanlegt að óbreytt dánartíðni síðustu ár
rstafi af því að fleiri lifa nú sjúkdóminn
af. Hér á landi hefur notkun beta blokkera
aukist mjög mikið síðan 1970, en nýlegar
rannsóknir benda til að dánartíðni eftir
kransæðastíflu minnki við notkun
þeirra(").
Dánartíðni af völdum kransæðasjúkdóma
virðist nú standa í stað í flestum velmegun-
arlöndumí1, :i), en þó hefur orðið lítils-
háttar lækkun í Ástralíu(-), en einungis í
Bandaríkjunum hefur orðið veruleg lækk-
un eða um að meðaltali 25% (15). Það er
athyglisvert að í engu öðru landi hefur á-
unnist jafnmikið í að breyta áhættuþáttum
hjarta- og æðasjúkdóma(15).
Hér á landi hafa rannsóknir Hjarta-
verndar sýnt að áhættuþættir hjarta og
æðasjúkdóma eru mjög útbreiddir. Meðal-
gildi kolesterols í blóði eru með því hæsta,
sem þekkist('-) og þættir eins og háþrýst-
ingur, offita og reykingar eru a.m.k. eins
algengir og hjá nágrannaþjóðum(°l:)).
Þessar rannsóknir gefa ákveðið til kynna
að horfur Islendinga varðandi kransæða-
sjúkdóma við óbreytt ástand eru ekki góð-
ar. Ekkert hefur komið fram, sem bendir til