Læknablaðið - 01.03.1979, Qupperneq 35

LÆKNABLAÐIÐ
19
land var 67.4%.22 Árangur endurlífgana
má teljast allgóður. Af þeim 30 manns,
sem endurlífgaðir voru útskrifuðust 14
(46.4%). í Osló, þar sem skipulag sjúkra-
flutninga er svipað og hér, voru 31.7% af
endurlífguðum sjúklingum útskrifaðir.23
Árangur er mun betri, þar sem hjartabíl
er beitt. Pantridge (1969)18 útskrifaði
66.6%, og Mclntosh (1978)15 í Brighton í
Englandi útskrifaði 80%. Tíu sjúklingar af
57, er komu á slysadeild í hjartadái eða
fóru í hjartadá á deildinni, voru endur-
lífgaðir (17.5%). Hliðstæð tala úr rann-
sókn þeirri í Osló er áður er getið,23 er
16.2%, en árangur Pantridge18 er 30.1%
og Mclntosh13 11.2%. Þess ber þó að geta,
að í sjúklingahópi Mclntosh í Brighton var
endurlífgun reynd á mörgum sjúklingum,
sem virtust vera í óafturkræfu hjartadái.
Ástæða endurlífgunartilrauna var einungis
minnsta hreyfing á hjartarafriti. Aldrei
verður um það sagt, hve mörgum í þeim
hópi sem hér er til umræðu, hefði mátt
bjarga við annað skipulag flutninga. Vafa-
samt er þó, að flutningstími verði styttur
öllu meira í þessum mjög bráðu tilvikum,
miðað við þann hátt, sem nú er hafður á,
en endanlegur árangur endurlífgana er á-
berandi betri þar sem hjartabíl (MCCU)
er beitt. Dánartala þeirra 27 sjúklinga, er
komu á sjúkrahúsið innan við hálftíma
eftir byrjun einkenna var mun hærri
(40.7%) en hinna er síðar komu (19.8%).
Annars staðar, til dæmis í athugun Simons
(19 7 2),22 hefur hinsvegar reynst fylgni
milli dánartölu og heildartafar. Ástæðan
hér er greinilega sú, að þeir sem veikastir
voru, hafa hvatt sér hjálpar strax, enda
reyndist miðgildi sjúklingstafar þessa hóps
einungis 4 mínútur. Hér skiptir því töf
bílsins sköpum, og má segja, að vægi
sjúklingstafarinnar sé minna fyrir hópinn í
heild en ætla mætti.
Heildartöf þeirra veikustu (þar í sjúk-
lingstöf) var mun styttri en hinna, sem
minna veikir voru. Enn verður aldrei um
sagt, hvort einhverjum úr hópi þessum,
hefði mátt forða frá dauða, ef meðferð
hefði hafist á heimili sjúklings. Vitað er
að hjartsláttartruflanir ýmsar, fyrst og
fremst hægur hjartsláttur (bradyarrhyth-
miur) og aukaslög frá afturhólfum verða
venjulega fljótt eftir upphaf einkenna, beri
á þeim á annað borð. Eru þær oft undan-
fari hjartabilunar og hjartadás, og má aug-
ljóst vera að betra er að byrgja brunninn,
áður en barnið fellur í hann. Mestu skiptir
því, að meðferð sé hafin snemma í því
skyni að koma í veg fyrir fylgikvilla sem
þessa.
Þó að dánartala sé svipuð hér og víðast
annars staðar, er ljóst, að enn má úr bæta.
Sjúklingstöf má tvímælalítið stytta með
aukinni fræðslu um hjartasjúkdóma og
bráð einkenni þeirra, eins og reyndar nið-
urstaða þessarar greinar bendir til. Það
þarf einnig að gera fólki ljóst, hvaða leiðir
eru færar til að nálgast læknishjálp við
bráðum sjúkdómum. Einstaka sinnum bar
á því að fólk væri ekki kunnugt um, hvað
gera skyldi, næðist ekki í heimilislækni.
Þegar á heildina er litið, er samt auðsætt,
að fræðsla hefur mest gildi, sé henni beint
að áhættuþáttum og vörnum gegn þeim.
Önnur leið, sem virðist tvímælalítið hafa
borið árangur erlendis, er breytt fyrir-
komulag sjúkraflutninga. Áður hefur verið
minnst á það í þessari grein, og verða nú
rök færð fyrir því. Vitað er, að um 40%
allra dauðsfalla af völdum bráðrar krans-
æðastíflu verða á fyrstu klukkustund eftir
byrjun einkenna,10 þótt ekki hafi verið
sýnt fram á það með athugun hérlendis.
Níutíu prósent dauðsfalla þessara eru lík-
lega af völdum fibrillatio ventriculorum,
sem ekki er alltaf án fyrirvara. Oft er
hægur hjartsláttur undanfari eða einstaka
aukaslög frá afturhólfum18 og má oft ráða
bót af hvoru tveggja. Sem áður segir, hef-
ur tekist að lækka dánartölu mjög með
notkun hjartabíls (MCCU). Pantridge
(1970)1!l áætlar, að með notkun hjarta-
gæsludeildar einnar sé hægt að minnka
dánartölu um 4—5%, en sé hjartabíll
(MCCU) notaður einnig megi minnkað töl-
una um 14%. Á mynd 5 sýnir ferill A
hundraðshluta dauðsfalla er verða á hverj-
um tíma eftir byrjun einkenna, og er byggt
á niðurstöðum McNeilly10 og Pemberton
(1968).10 Ferill B sýnir heildartöf sjúk-
linga Borgarspítalans og ferill C heildartöf
sjúklinga, þar sem hjartabíll er notaður.
Ferlar þessir eru þeir sömu og á mynd 1B.
Gera má ráð fyrir, að með hjartabíl megi
fækka dauðsföllum sjúklinga, sem lenda
milli ferla B og C á myndinni,