Læknablaðið - 15.12.1983, Blaðsíða 64

368
LÆKNABLADID
flöguþekjukrabbamein í leghálsi nái að breið-
ast út. Hér hefur greinilega komið í ljós að
einn af hornsteinum góðs árangurs í leit að
leghálskrabbameini er góð miðstýring leitar-
innar. Slík miðstýring leitarinnar getur naumast
átt sér stað á annan hátt heldur en með náinni
samvinnu milli krabbameinskrár sem nær til
þjóðar eða þess þýðis, sem leita skal í og
stjórnar leitarinnar (24, 25). M.ö.o. virðist
mega fullyrða að árangur leitarinnar er marg-
falt þýðingarmeiri ef leitin nær til heils þýðis.
Hér er það krabbameinsskrá sem nær til
heillar þjóðar/þýðis, sem skiþtir máli, en
sjúkrahússkrár veita tiltölulega litla hjálp.
Þær aðferðir, sem þróast hafa með tilraun-
um til leitar að krabbameini í leghálsi eru nú
undirstaða tilrauna til að leita að krabbameini
í öðrum líffærum s.s. brjóstum kvenna, melt-
ingarfærum og þvagfærum. Vandamálin eru
sértæk fyrir hvert æxli og hvert líffæri og
samkvæmt því þurfa aðferðirnar að breytast.
Það er engin ástæða til að ætla annað en að
einnig hér sé forsendan, að leitin nái til vel
skilgreinds þýðis og þess vegna er ástæða til
að halda að þátttaka krabbameinsskráa er ná
til þjóðar eða þýðis í framkvæmd og skipulagn-
ingu leitar að krabbameinum verði æ meiri
eftir því sem tímar líða.
Krabbameinsmedferd. Gott bókhald og gagna-
meðferð er nauðsynleg til þess að hægt sé að
stjórna starfsemi sem er eins flókin og með-
ferð á illkynja æxlum er orðin í dag. Sjúkra-
húskrabbameinsskrár, sem oft eru hluti af
sjúklingabókhaldi stærri sjúkrajúsa, takan þátt
í þessu starfi og eru nauðsynlegar til að með-
ferðartilraunir séu mögulegar.
Það er þó svo í heiminum í dag, að
meirihluti krabbameinssjúklinga hlýtur ekki
meðferð á stærstu sjúkrahúsunum. Öll sjúkra-
hús ættu að taka upp einhverskonar krabba-
meinsskráningu. Þetta geta þau gert án þess
að stofna formlega krabbameinsskrá. í með-
ferðartilraunum er hægt að bera eina meðferð
saman við aðra og sýna fram á mismun í
árangri, en sjúkrahúskrabbameinsskrá getur
ekki sýnt að breyting á meðferð hafi skipt máli
fyrir afleiðingar sjúkdómsins í öllu þýðinu.
Þetta er eitt af þýðingarmestu hlutverkum
krabbameinsskráa, sem ná til þjóða eða þýðis.
Eftirmedferd sjúklinga. Krabbameinsskrár
taka ekki beinan þátt í meðferð sjúklinga, en
þátttaka þeirra er óbein. Sjúkrahúskrabba-
meinsskrár taka oft að sér að skipuleggja
eftirmeðferð sjúklinga og senda innkallanir til
sjúklinganna. Sumar krabbameinsskrár sem ná
til þjóðar eða þýðis hafa boðið slíka þjónustu
sjúkrahúsum eða læknum á því svæði sem þær
vinna. Mat á árangri eftirmeðferðaraðgerða er
einnig hlutverk, sem margar krabbameins-
skrár hafa tekið að sér.
Adstod vid heilbrigdisyfirvöld. Sumar af þeim
uþplýsingum sem krabbameinsskár vinna er
ekki hægt að fá jafnnákvæmar með öðrum
aðferðum. Hér er átt við nýgengi og algengi
hinna ýmsu illkynja sjúkdóma og þær breyt-
ingar sem verða á þeim. Til þess að hægt sé
að gera grein fyrir þörfum framtíðarinnar á
þeim aðgerðum, sem nauðsynlegar eru vegna
krabbameina s.s. þörfinni á sjúkrahúsrúmum,
meðferðartækjum, starfsfólki, eru slíkar upp-
lýsingar óhjákvæmilegar. Sama má segja um
skipulag leitaraðgerða.
Sjúkrahúskrabbameinsskrár geta gefið upp-
lýsingar og verið undirstaða áætlana um þörf
á starfsliði og þörf á tækjum til greiningar og
meðferðar sem oft eru harla dýr. En upplýs-
ingarnar sem sjúkrahúskrabbameinsskrár hafa
um nýgengi sjúkdómanna geta oft verið hættu-
legar og villandi vegna þess að notkun hinna
einstöku sjúkrahúsa og deilda breytist oft ört
af ástæðum, sem ekkert koma við breytingum
á nýgengi sjúkdómsins. Sem dæmi um slíkar
ástæður má nefna að nýtt sjúkrahús hafi verið
opnað eða öðru lokað í nágrenni viðkomandi
sjúkrahúss eða að »frægur« sérfræðingur hafi
flust burt af svæðinu. Af þessum ástæðum geta
sjúkrahúskrabbameinsskrár aldrei gegnt hlu-
tverki krabbameinsskráa sem ná til heillar
þjóðar eða þýðis.
Menntun. Krabbameinsskrár leggja til upp-
lýsingar sem eru nauðsynlegar fyrir almenn-
ingsfræðslu og menntun og viðhaldsmenntun
heilbrigðisstétta um tíðni og orsakir illkynja
sjúkdóma. Hér er bæði átt við lýsandi faralds-
fræðilegar upplýsingar og ekki síður niður-
stöður skýrandi faraldsfræðilegra rannsókna.
Takmörkuð skráning
Til þess geta legið gildar ástæður að menn vilji
takmarka skráningu við einhvern hluta ill-
kynja sjúkdóma. Bæði getur þetta verið vegna
ákveðins áhugasviðs þeirra sem skipuleggja
skráninguna, en einnig vegna þess að ákveðið