Læknablaðið - 15.12.1983, Blaðsíða 33

LÆKN ABLADID 69,343-347,1983
343
Gunnlaugur Geirsson
GREINING BRJÓSTAMEINA MEÐ
FRUMURANNSÓKN
Sýnatökur á frumurannsóknastofu
Krabbameinsfélags íslands 1976-1981
í grein pessari er leitast við að meta gagnsemi
frumurannsókna til greiningar brjóstameina
meðal kvenna, sem hafa einkenni, svo sem
hnút, sem unnt er að þreifa fyrir eða útferð frá
geirvörtu. Ætlunin er að sýna kosti og galla
þessarar rannsóknaraðferðar og skýra ábend-
ingar um notkun. Verða þær einungis túlk-
aðar í ljósi þeirra forsendna sem núverandi
hópskoðanastarf gefur. Ef hópskoðanastarfinu
væri hagað á annan hátt, t.d. með brjósta-
myndatöku eingöngu, yrði væntanlega að
nota sérstaka tækni til þess að staðsetja það
sem afbrigðilegt reyndist á röntgenmyndum og
er þar um að ræða allt aðra rannsóknarað-
ferð (stereotactic asþiration biopsy).
INNGANGUR
Vaxandi nýgengi (1) og há dánartíðni af
völdum brjóstakrabbameins hefur örvað leit
að nýjum aðferðum til þess að bæta árangur
lækninga. Hópskoðanir til greiningar sjúk-
dómsins á byrjunarstigi er ein þeirra leiða, sem
menn binda vonir við að auka muni batalíkur.
Par hefur einkum verið stuðst við þrenns
konar aðferðir:
1) Brjóstaskoðun með það fyrir augum að
þreifa eftir hnút.
2) Myndataka af brjóstum (venjulega rönt-
genmynd — mammografi).
3) Sýnistaka, annað hvort vefja- eða frumu-
sýni.
Guðmundur Jóhannesson var yfirlæknir Leit-
arstöðvar Krabbameinsfélags íslands árin
1971-1981. Undirforustu hans hófst kerfisbund-
in leit að brjóstakrabbameini í konum hér á
landi. Sú starfsemi hófst árið 1973 og tengdist
hópskoðunum þeim er beindust gegn legháls-
krabbameini. í samráði við röntgendeild Land-
spítalans var efnt til forkönnunar á gagnsemi
brjóstamyndatöku meðal 2000 kvenna. Lauk
þeirri athugun 1974 og var niðurstaðan sú að
beitt skyldi klínískri skoðun og röntgen-
myndatöku í völdum tilfellum (2).
Ábendingar til myndatöku voru þessar:
1) Pegar hnútur finnst í brjóstinu.
2) Mjög stór brjóst og erfið þreifing.
3) Mikil eymsli í brjóstum.
4) Blæðing frá geirvörtu.
5) Hafi kona áður fengið krabbamein í brjóst.
Allir grunsamlegir hnútar voru fjarlægðir af
skurðlækni, en reynt var að fylgjast með þeim
konum sem höfðu minni háttar breytingar,
óljósa þrimla eða eymsli. Slíkt eftirlit hefur
reynst erfitt vegna hins mikla fjölda kvenna
sem fá þrimla í brjóst og sökum þess hve
krabbamein í brjóstum getur leynt á sér í
byrjun.
Þennan vanda reyndi Guðmundur Jóhann-
esson að leysa og hóf að taka frumusýni með
mjórri nál (aspiration biopsy) til greiningar
brjóstameina árið 1976. Fljótlega tóku meina-
fræðingar Krabbameinsfélagsins við þessari
starfsemi. Auk greinarhöfundar átti Margrét
Snorradóttir meinafræðingur drjúgan þátt í
þessu starfi á árunum 1978-1979.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Samantekt þessi nær til allra kvenna sem
vísað var til sýnistöku á frumurannsóknastofu
Krabbameinsfélags íslands á árunum 1976-
1981. Niðurstöður frumurannsókna voru skráð-
ar og bornar saman við niðurstöður vefja-
greiningar Rannsóknastofu Háskólans þar
sem vefjasýni höfðu verið tekin í framhaldi af
frumurannsókninni. Einnig voru nöfn þeirra
kvenna sem komið höfðu í frumurannsókn
borin saman við Krabbameinsskrána. Fylgst
var með sjúklingi í eitt ár til þess að kanna
hvort krabbamein kæmi í ljós á þeim tíma.
Á Rannsóknastofu Krabbameinsfélagsins
eru konur skoðaðar í sitjandi stöðu og liggj-
andi. Hnútar í brjóstum og/eða í holhönd eru
staðsettir og stungið í þá með grannri nál (0,55
eða 0,65 mm). Ekki er þörf deyfingar. Stungið
er tvisvar til fjórum sinnum í hvern hnút.
Þegar nálin er dregin út situr vefjavessi í