Læknablaðið - 15.12.1983, Blaðsíða 65

LÆKNABLADIÐ
369
krabbameinsvandamál er sérstaklega pýðing-
armikið á svæðinu.
Skráning krabbameina í börnum hefur lengi
átt sér stað og sannað gildi sitt með útgáfu á
niðurstöðum (26, 27).
Annað dæmi um takmarkaða skráningu er
krabbameinsskrá sem einskorðar sig við skrán-
ingu krabbameina í meltingarfærum (28). Þessi
aðferð getur verið mjög árangursrík pegar
áhugasviðið er takmarkað við ákveðið líffæri
eða líffærakerfi. í þessu sambandi er rétt að
minna á að það er ekki líklegt að pýðingar-
miklir orsakapættir krabbameina einskorði sig
við ákveðinn aldurshóp eða ákveðin líffæri og
takmörkuð krabbameinsskrá hefur yfirsýn yfir
aðeins hluta af sjóndeildarhringnum. Þetta
getur orðið til pess að heildarmyndin verður
ófullkomin. Ennfremur er rétt að benda á að
sumt af þeirri vinnu, sem nauðsynleg er við
krabbameinsskráningu, getur orðið næstum
jafn mikil pó að krabbameinsskráin sé tak-
mörkuð. Dæmi um pað er yfirferð dánarvott-
orða til pess að afla dánardaga peirra einstak-
linga, sem eru skráðir.
Framtíð krabbameinsskráningar
Þó að »söfnun á krabbameinum« og >>listar
yfir krabbameinssjúklinga« hafi verið til lengi í
meinafræðistofnunum og sumum sjúkrahús-
um, pá hefur skipulögð krabbameinsskráning
aðeins verið til undanfarna 3-4 áratugi. Fjöldi
peirra pýða, sem krabbameinsskráning nær til
hefur ekki vaxið hratt á síðustu árum og sá
hluti mannkynsins, sem býr við krabbameins-
skráningu er mikill minnihluti. Hins vegar má
gera ráð fyrir að sjúkrahúskrabbameinsskrám
hafi fjölgað og peim muni halda áfram að
fjölga hraðar í framtíðinni.
Hvað viðvíkur ástandinu í þróunarlöndum
pá er Alpjóðakrabbameinsrannsóknastofnunin
að undirbúa bækling um krabbameinsskrán-
ingu og annars konar upplýsingasöfnun varð-
andi tíðni krabbameins í þróunarlöndum (29).
Það er áhugavert að bera saman hvernig
faraldsfræðlilegar rannsóknir hafa próast að
pví er lýtur að illkynja sjúkdómum annars
vegar og hjarta- og æðasjúkdómum hins
vegar, par sem þessir tveir sjúkdómaflokkar
eru álíka þýðingarmiklir hvað snertir bæði
sjúkdómstíðni og dánarorsakir í próuðum
löndum. í báðum tilvikum var nánast ekkert
anað en dánartölur til. Krabbameinsfaralds-
fræðingarnir sneru sér að krabbameinsskrán-
ingu en peir sem sinntu hjarta- og æðasjúk-
dómum völdu heldur að skipuleggja framsæj-
ar (prospective) hóprannsóknir. Með báðum
aðferðum hafa aðgerðirnar borið góðan ávöxt.
Gaman er að hugleiða hvers vegna þessar
ólíku aðferðir voru valdar. Ef til vill gæti
skýringin legið í pví að illkynja æxli er stór
hópur margra tuga, ef til vill hundraða, sjálf-
stæðra sjúkdóma, sem hver um sig hefur sínar
orsakir og orsakaleiðir, par sem hjarta- og
æðasjúkdómarnir virðast vera frekar fáir og
miklu skyldari innbyrðis. Dæmi eru um árang-
ursríkar gagnatengingar (record linkage), upp-
Iýsingaskipti milli pessara tveggja tegunda
rannsókna (30, 31). (Vísað er í tilvitnun 32 um
frekari tilvitnanir hvað viðvíkur blóðprýstingi
og krabbameini og kólesteról og krabbameini
og í tilvitnun 33 um sambandið milli A
vítamíns og krabbameins).
Vonandi heldur slík próun áfram og væri
óskandi að þjóðirnar beri gæfu til að skipu-
leggja heilsuupplýsingar sínar á pann hátt að
framsæjar upplýsingar verði til staðar og að
nákvæm skráning eigi sér stað á peim páttum,
sem tengjast heilbrigði og slíkar upplýsingar
verði handhægar fyrir faraldsfræðinga fram-
tíðarinnar.
Hér eru pó blikur á lofti, pví að í ýmsum
nágrannalöndum okkar hefur ströng löggjöf
verið sett til að tryggja einstaklingnum pað að
viðkvæmar upplýsingar um hann séu ekki
nýtilegar fyrir aðra. Það væri slys og ófyrirgef-
anleg skammsýni ef lög pau sem samþykkt
eru, yrðu til pess að faraldsfræðilegar rann-
sóknir nú og í framtíðinni skiluðu minni
árangri en ella og gætu ekki lagt sitt af
mörkum til að skilgreina orsakir og orrsaka-
leiðir alvarlegra sjúkdóma.
HEIMILDIR
1) Third Report of the Sub-Committee on Cancer
Statistics of the Expert Comittee on Health
Statistics. World Health Organization Technical
Report Series. No. 164, Geneva, 1959.
2) Payne PM. Cancer registration planning and
policy. Postgrad Med J, 1961; 37: 350-9.
3) Pedersen E. Some users of the cancer registry in
cancer control. Brit J Prev Soc Med 1962; 16:
105-10.
4) Knowelden J, Mork T, Philips AJ. The Registry
in cancer control. UICC Technical Rep Ser, 5,
Geneva Union INt Contr Cancer 1970.
5) WHO Handbook for Standardized Cancer Re-
gistries. WHO Offset Publications No 25, Gene-
va 1976.
6) Maclennan R, Muir C, Steinitz R, Winkler A.