Læknablaðið - 15.12.1983, Blaðsíða 51

LÆK.NABLADID 69,359-362,1983
359
Gunnar Biering, Gunnlaugur Snædal, Helgi Sigvaldason, Jónas Ragnarsson
Fæðingar á íslandi 1972-1981, 10. grein:
MEÐGANGA OG BURÐARMÁLSDAUÐI
Nokkrir áhættuþættir
INNGANGUR
í undanförnum greinum um fæðingar á Islandi
hefur verið fjallað um nokkra pætti í tengslum
við meðgöngu og fæðingu, sem nú má fá
upplýsingar um úr fæðingatilkynningum. í
pessari grein verður rætt nánar um tengsl
nokkura pessara pátta við burðarmálsdauða.
Þessir pættir eru aldur mæðra, lengd
meðgöngu, fjöldi forskoðana, fæðingarröð og
fjölburafæðingar.
Orðið burdarmá! táknar tímabilið í kringum
fæðinguna. Vilmundur Jónsson landlæknir var
höfundur pessa orðs, en pað mun fyrst hafa
verið notað árið 1971 (1). Hugtakið burdar-
málsdaudi var fyrst notað um dánartölur
nýbura, p.e. »perinatal mortality«, árið 1973.
Með burðarmálsdauða er átt við samanlagðan
fjölda andvana fæddra barna (late foetal
death) og lifandi fæddra sem látast á fyrstu
viku eftir fæðinguna, miðað við 1000 fædda
andvana og lifandi. Til frekari skýringa má
geta pess að pegar rætt er um burðarmáls-
dauða hér á landi (perinatal mortality) er í raun
átt við tíðnina (perinatal mortality rate), svo
sem fram kom hér að ofan, p.e. fniðað við 1000
fædda.
Mynd 1 sýnir próun burðarmálsdauða á
íslandi í fimm ára tímabilum frá 1951 til 1980
(2). Jafnframt sýnir myndin skiptingu pessara
hlutfallstalna í andvana fædda og látna á fyrstu
viku. Hin stöðuga og mikla lækkun burðar-
málsdauðans, sem átt hefur sér stað frá
upphafi sjöunda áratugarins, endurspeglar
fyrst og fremst bætt mæðraeftirlit í landinu.
Eins og áður er getið (3) eru lágar tölur
andvana fæddra taldar góður mælikvarði á
gæði mæðraeftirlits og fæðingarhjálpar. Mynd-
in sýnir einmitt að á áratugnum 1961-70
verður lækkun burðarmálsdauðans fyrst og
fremst rakin til lækkandi tölu andvana fæddra.
Lækkandi tölur síðasta áratuginn hafa að
nokkru leyti verið skýrðar í undanförnum
greinum, en markmið pessarar greinar er að
reyna að kanna nánar pessa pætti. Fyrst
verður rætt um hvern einstakan pátt, en í lokin
verður greint frá áhrifum peirra á burðarmáls-
dauðann.
UMRÆÐA
A. Aldur mædra. Aldur móðurinnar er einn af
peim páttum sem talið er að hafi áhrif á
burðarmálsdauða. Einkum hefur fæðing mjög
seint á barneignaraldri verið talin áhættusöm
að pessu leyti. í Fæðingaskránni var hægt að
kanna pennan áhættupátt. Kom í ljós (sjá
mynd 2) að kona sem orðin er fertug er í nær
prefaldri hættu að missa barn sitt í burðarmáli
Af 1000 fæðingum
B: Burðarmálsdauði.
A: Andvana fæddir.
w
1951 1956 1961 1966 1971 1976
-55 -60 -65 -70 -75 -80
B 25,7 21,8 24,0 20,4 17,2 10,1
A 15,7 13,2 13,7 11,3 8,8 5,6
D 10,0 8,6 10,3 9,1 8,4 4,5
Mynd 1. Breytingar á burðarmálsdauda á íslandi
sídustu prjá áratugi. Árlegt medaltal.