Læknablaðið - 15.04.1990, Blaðsíða 23

LÆKNABLAÐIÐ 1990; 76: 195-201
195
Kristinn R. Guömundsson
HEILAÁVERKAR OG MEÐFERÐ ÞEIRRA
Árangur af meöferö 364 sjúklinga á gjörgæsludeild
Borgarspítalans 1973-1980
INNGANGUR
A hverju ári vistast fjölmargir sjúklingar á
heila- og taugaskurðdeild Borgarspítalans
vegna höfuðáverka. Mikill meirihluti þeirra
hefur aðeins fengið vægan heilahristing. Aðrir
hafa fengið alvarlegri áverka og verið vistaðir
á gjörgæsludeild spítalans (1-5). Verður hér
á eftir rætt um 364 sjúklinga sem vistaðir
voru á þeirri deild á átta ára tímabili og þá
áverka sem þeir hlutu. Fleiri sjúklingar voru
lagðir inn á gjörgæsludeild á þessu tímabili,
þ.e. 61 til viðbótar, en þar sem hér skal aðeins
fjallað um bráðustu gerðir höfuðáverka (tafla
I), verður þeim sleppt að sinni. Hér er átt við
hægbráðar og hægfara innanbastsblæðingar og
aðra óskilgreinda áverka. í greininni er fjallað
nokkuð um þann skyldleika sem er með
heilahristingi og útbreiddu heilamari. Lýst er
aðgerðum vegna bráðrar innanbastsblæðingar
og utanbastsblæðingar.
HEILAHRISTINGUR
Á átta ára tímabili voru alls 1435 sjúklingar
lagðir inn á spítalann vegna höfuðáverka, þar
af 1219 vegna heilahristings. Um það bil einn
af hverjum sex þeirra, samtals 209 sjúklingar,
voru svo illa haldnir að þá þurfti að vista
á gjörgæsludeild spítalans. I töflu II má sjá
afdrif þeirra og önnur atriði varðandi þennan
hóp.
Venja okkar er að leggja inn flestalla þá sem
hafa misst meðvitund eða eru mjög syfjaðir
svo og þá sem hafa slæman höfuðverk,
flökurleika, minnisleysi, sjóntruflanir,
önnur einkenni frá heila eða taugum og
höfuðkúpubrot. Eru þetta svipaðar reglur og
gilda um slíkar innlagnir annarsstaðar (6-8).
Séu sjúklingar hins vegar vel vakandi og
hressir er áhættulítið að leyfa þeim að fara
heim þótt þeir hafi misst meðvitund örstutta
Frá heila- og taugaskurödeild Borgarspítalans.
Table I. Acute, severe injuries of the brain.
Admissions to the ICU, City Hospital, Reykjavik,
lceland, 1973-1980.
Severe concussion ........................... 209
Diffuse cerebral injury....................... 32
Cerebral contusion, laceration, haematoma .... 68
Acute subdural haematoma...................... 41
Epidural haematoma............................ 14
All ............................................................ 364
Table II. Severe concussion. Admissions to the ICU,
City Hospital, Reykjavik, lceland 1973-1980.
Patients
Adults .... 107 (84/23)
Children .... 102 (72/30) 209
Fractures
Linear 86
Depressed 38 124
Operations 34
Recovery
Good .... 194
Moderate 13
Severe disability 2 209
stund ef minnisleysi eftir slysið er mjög lítið,
þ.e. minna en fimm mínútur og þeir ekki með
höfuðkúpubrot (9). Skynsamlegt er þó að
fylgjast með þeim í að minnsta kosti tvo tíma
fyrir útskrift. Einnig verður oft að taka tillit til
ýmissa aðstæðna.
Teknar eru röntgenmyndir af höfði allra sem
vistast vegna heilahristings og um fjórðungur
þeirra hefur höfuðkúpubrot. Tíðni brota eykst
eftir því sem áverkinn er meiri því aðeins
16% sjúklinga með vægan heilahristing hafa
höfuðkúpubrot en 40-60% þeirra sem fengið
hafa alvarlegan heilahristing og verið vistaðir
á gjörgæsludeild.
Höfuðkúpubrot þarf ekki að vera hættulegt
í sjálfu sér en bendir til mikils höggs á
höfuðið. Ennfremur hefur verið sýnt fram á