Læknablaðið - 15.04.1990, Blaðsíða 32

204
LÆKNABLAÐIÐ
geymslutími blóðs og þar með takmarkað
magn blóðs, sem vinna má með þessu móti.
Með tilkomu svokallaðrar frystigeymslu
(cryoconservation), sem felst í því að rauð
blóðkom eru skilin frá blóðvökvanum strax
eftir töku, blönduð glýcerín-sorbit lausn og
geymd í fljótandi köfnunarefni, má auka
notagildi aðferðarinnar verulega. I flestum
tilvikum er enn sem komið er sá möguleiki
einn fyrir hendi að geyma blóð upp á gamla
mátann, en samkvæmt honum er geymsluþol
við +4°C 30-35 dagar (13). Sé sjúklingi
dregið blóð, sem svarar einni einingu á viku
nást þrjár til fjórar einingar fyrir aðgerð.
Með svokallaðri Bocksprung- eða leapfrog-
aðferð má ná í fleiri tiltölulega ferskari
blóðeiningar. Við aðra blóðtöku eru sjúklingi
gefin aftur rauðu blóðkornin sem dregin voru
við fyrstu blóðtöku, og í staðinn dregnar
tvær einingar. í þriðja skiptið eru dregnar
tvær einingar og ein þeirra eldri gefin aftur.
Sami háttur er hafður á í fjórða skiptið,
og með þessu móti má ná í fjórar einingar
rauðra blóðkoma og sjö einingar blóðvökva
(plasma) fyrir aðgerð. Til að hægt sé að
nota þessa möguleika verður blóðrauðamagn
að vera meira eða samsvara 11,5 g%, eða
blóðkomaskil (hematocrit) meiri en 30-
35%. Aðrar frábendingar eru: Allar tegundir
himnu- og hvatagalla rauðra blóðkoma,
blóðrauðakvillar, sjálfnæmis rauðaleysandi
blóðskortur (autoimmune hemolytic anemia)
eða aðrar tegundir blóðrauðaskorts (14-16).
(Sjá töflu II.) Frábendingar við eiginblóðgjöf.
7.2 Gjöf blóðs, sem unnið er í aðgerð (Cell
saver)
Hér er um þá aðferð að ræða, þar sem öllu
blóði er bjargað í aðgerð. Blóði sem venjulega
Tafla II. Frábendingar eiginblóðgjafar.
Blóörauöamagn 11.5 gr% (blóökornaskil 35%)
Allir himnu- og hvatagallar rauöra blóðkorna
Hjartabilun
Ósæöarlokuþrenging
Óstööug hjartaöng
> 70% þrenging á kransæöa höfuðstofni
Allar bráöar sýkingar
Svæsnir lungnasjúkdómar
Engin frábending:
Aldur, lyf, illkynja sjúkdómar, langvarandi sýkingar s.s.
lifrarbólguvírus og eyöni
fer í »ruslasogið«, er safnað í dauðhreinsað
sog. Það þvegið, skilið og rauðu blóðkomin
gefin sjúklingi aftur. Með þessu móti má
hindra verulegt tap rauðra blóðkoma, en
blóðflögur og blóðvökvi fer forgörðum (17-
19). Þessa aðferð má nota við allar hreinar
aðgerðir, svo sem hjartaaðgerðir, æðaaðgerðir,
bæklunarlækningaaðgerðir og fleiri. Hún hefur
einnig reynst vel við allar bráðaaðgerðir, þar
sem ekki hefur unnist tími til að ná í passandi
blóð fyrir sjúkling eða þar sem um sjaldgæfa
blóðflokka er að ræða. Ekki þykir rétt að beita
þessari aðferð í aðgerðum á illkynja æxlum
(20).
1.3 Blóðtaka í eða rétt fyrir aðgerð
(Normovolumic hemodilution)
Aðferð þessari lýstu Messmer og félagar í
byrjun áttunda áratugarins (21, 22) en hún
felst í því, að við innleiðslu svæfingar eru
sjúklingi dregnir 1000-2000 ml blóðs (ræðst af
blóðrauða og/eða blóðkomaskili), en blóðtapið
jafnan bætt með kristallalausn (til dæmis
Ringer lactat eða HES-hydroxylmethylstarch),
til að viðhalda svokölluðu hófvökvamagni
(normovolumic). Blóðið sem dregið er
geymist í venjulegum blóðgjafapokum við
stofuhita og er síðan gefið í lok aðgerðar, eftir
að blóðstilling (hemostasis) hefur átt sér stað
(23).
1.4 Gjöf kerablóðs (Autologous retransfusion)
Kerablóð, sem safnað er í lokað og
dauðhreinsað kerakerfi, má gefa sjúklingi
aftur. Þessari aðferð hefur verið beitt í
vaxandi mæli á síðustu árum, einkanlega
í hjartaskurðlækningum. Schaff og félagar
(24, 25) lýstu þessari aðferð 1978 og skýrðu
jafnframt frá því að óþarft væri að gefa
storkuvara út í kerann, þar sem aftrefjun
(defibrination) hafi átt sér stað við snertingu
blóðs og gollurshúss. Helsti ókostur þessarar
aðferðar er talinn aukið magn frjáls blóðrauða
í kerablóðinu (26).
2. BLÓÐVÖKVATAKA (Plasmapheresis)
OG EIGINGJÖF BLÓÐVÖKVA
Þessari aðferð skyldi beitt við allar
valaðgerðir, þar sem búast má við blóðtapi.
Hún felst í því, að fyrir aðgerð er blóð dregið,
strax eftir töku þess er það skilið og rauðu
blóðkomin gefin aftur ásamt kristallalausn
til að forðast aukinn blóðstyrk. Blóðvökvinn