Læknablaðið - 15.04.1990, Blaðsíða 42

212
LÆKNABLAÐIÐ
sjúklinginn að gera sér grein fyrir lfklegri
þéttni sýklalyfsins á sýkingarstað, eða leita
upplýsinga hjá sýklarannsóknadeildinni.
Sumar sýklarannsóknadeildir notfæra sér
einföldun á ofangreindum aðferðum til
næmisprófa, svokallaða »brot-þéttni aðferð«
(break-points). Þá eru valdir einn eða tveir
styrkleikar sem geta gefið vísbendingu um
það hvort sýkill er næmur, illa næmur eða
ónæmur (2). Til dæmis mætti velja lmg/l og
4mg/l fyrir gentamísín. Bakteríur sem yxu á
hvorugu ætanna væru næmar, bakteríur sem
yxu á æti með lmg/l illa næmar, og þær sem
yxu á æti með 4mg/l ónæmar. Þessi aðferð
hefur verið að ryðja sér til rúms í Bretlandi og
Bandaríkjunum.
2. Skífupróf. Þessi gerð næmisprófa er
langmest notuð enn sem komið er. Þá er
sýklinum, sem prófa skal, sáð á agarskál, en
síðan eru sýklalyfjaskífur settar á agarinn.
Sýklalyfið dreifist út í agarinn, en við það
myndast þéttnifallandi frá skífunni. Verki
sýklalyfið á sýkilinn, nær hann ekki að vaxa
næst skífunni þar sem styrkurinn er mestur.
Stærð hindrunarsvæðisins (inhibition zone
size) fer eftir næmi sýkilsins fyrir sýklalyfinu,
magni sýklalyfs í skífunni, gerð ætisins,
þykkt ætisins, hitastigi, sýrustigi, vaxtarhraða
sýkilsins og sáningarskammti sýkilsins
(inoculum). Með því að staðla öll atriðin
(nema næmi sýkilsins) má nota skífupróf til
að meta næmi sýkla fyrir sýklalyfjum. Til eru
margar aðferðir við framkvæmd skífuprófa.
Helstar þeirra eru: 1) aðferð Kirby og Bauers,
2) aðferð Stokes, 3) aðferð Ericssons, en til
eru aðrar aðferðir.
Aðferð Kirby og Bauers er notuð á Islandi.
Hún er framkvæmd á svokölluðu Mueller-
Hinton æti með skilgreindum sáningarskammti
viðkomandi bakteríu (lxlO8 bakteríum/ml).
Eftir 16-20 klst. í hitaskáp við 35°C er
mæld stærð hindrunarsvæðisins umhverfis
hverja sýklalyfjaskífu. Stórt hindrunarsvæði
myndast umhverfis skífuna hjá sýklum með
lágan lágmarksheftistyrk og öfugt. Til að
hægt sé að nota þessa aðferð verða því að
liggja fyrir upplýsingar um samband stærðar
hindrunarsvæðis við lágmarksheftistyrk
viðkomandi sýklalyfs. Þessar upplýsingar
fást með því að mæla hindrunarsvæði og
lágmarksheftistyrk fjölda sýklastofna í hvert
sinn sem nýtt sýklalyf kemur á markað.
Niðurstöðumar eru svo settar upp í línurit og
reiknað út hve stórt hindrunarsvæðið þurfi að
vera til að sýkill teljist næmur, illa næmur eða
ónæmur.
Næmi sýkla má gefa upp á ýmsan hátt.
Skipta má sýklunum í tvo fiokka, ónæman
og næman, eða bæta þriðja flokknum við
og hafa í honum sýkla sem eru með lélegt
næmi en ekki alveg ónæmir. Sú fiokkun
er langalgengust og er hentug fyrir lækna.
Mælingar á lágmarksheftistyrk gefa meiri
upplýsingar en eru dýrari og tímafrekari
eins og áður segir. Með aukinni sjálfvirkni á
rannsóknastofum eru slíkar aðferðir þó notaðar
í vaxandi mæli.
Mikill fjöldi sýklalyfja er til reiðu og bæði
illmögulegt og rangt að næmisprófa allar
bakteríur fyrir þeim öllum, heldur eru
valin þau lyf sem þykja mest við hæfi
fyrir hvem bakteríuflokk. Sum sýklalyf ná
aðeins lækningalegri þéttni í þvagi (dæmi:
nítrófúrantóín og nalidixínsýra) og ýmis
önnur ná þar mjög hárri þéttni, þess vegna
eru sérstök sýklalyf valin til næmisprófa á
bakteríum úr þvagi. Næmi skyldra lyfja af
ákveðnum lyfjaflokki er oft mjög sambærilegt.
Er þá stundum eitt þeirra, það sem gefur
áreiðanlegustu niðurstöðumar, valið sem
fulltrúi til næmisprófa fyrir flokkinn.
Fulltrúalyfið er ekki alltaf skrásett hér. A
svarseðli er aðeins gefið upp næmi þessa
fulltrúalyfs en ekki annarra náskyldra lyfja og
er nauðsynlegt að læknar túlki niðurstöðumar
sem gildar fyrir viðkomandi lyfjaflokk. Vegna
tilkomu nýrra sýklalyfja og úreldingu annarra
er nauðsynlegt að endurskoða val sýklalytja til
næmisprófa reglulega.
NÆMISPRÓF Á SÝKLADEILD
LANDSPÍTALANS
1. Nœmispróf á bakteríum úr þvagi.
Helstu bakteríur sem valda þvagfærasýkingum
eru Gram neikvæðir stafir, enterókokkar
og klasakokkar. Ef um er að ræða Gram
neikvæða stafi eru gerð sömu næmispróf og
fyrir Gram neikvæða stafi annars staðar, nema
í stað lyfjablöndu trímetópríms og súlfónamíðs
eru trímetóprím og súlfónamíð prófuð
hvort í sínu lagi, og í stað amínóglýkósíða
og kefúroxíms koma mesillínam og
nítrófúrantóín. Lyfjablanda trímetópríms og
súlfónamíðs er líklega ofnotuð hér (3) og