Læknablaðið - 15.04.1990, Blaðsíða 27

LÆKNABLAÐIÐ
199
Við höfðum samtals 14 sjúklinga á átta
árum (tafla VI). Einn af hverjum þremur
var á bamsaldri. Fall er aðalorsök þessa
áverka (50%) en umferðarslys óalgeng.
Sjúklingamir voru í betra ástandi en aðrir
sjúklingar með skurðtæka áverka því aðeins
21% þeirra var í dái eða dauðadái. Mikið var
um höfuðkúpubrot en lítið um aðra áverka.
Blæðingin var í gagnaugasvæði eða þar upp
af í 12 tilfellum (86%) en tvisvar í enninu.
Arangur af meðferð var mjög góður. Gerð
var aðgerð á öllum nema einum og allir nema
tveir náðu góðum bata (86%).
AÐGERÐIR
Töluverður munur er á aðgerðum vegna
bráðrar innanbastsblæðingar annars vegar og
utanbastsblæðingar hins vegar.
Bráð innanbastsblæðing er venjulega útbreidd
yfir heilanum öðrum megin og það blæðir
frá sárum á yfirborði hans, venjulega ennis-
eða gagnaugablaði eða frá bláæðum sem
tengja heilann við stóra æðastokka, oftast
mjög nálægt miðlínu þar sem mjög erfitt er
að komast að. Einnig getur blætt úr litlum
slagæðum á yfirborði heilans. Ekki ósjaldan
er blæðingin mjög heiftarleg, erfitt er að sjá
blæðingarstaðinn eða stöðva blæðinguna, gefa
þarf mikið blóð og aðgerðin tekur langan
tíma.
Vegna þessa er venjulega nauðsynlegt að gera
stóran flipaskurð sem nær frá rétt framan og
ofan við annað eyrað upp í átt að miðlínu
og síðan fram á við að hárlínu í enni að
minnsta kosti. Tekin er úr beinplata af þessari
stærð. Þetta er eina leiðin til að komast
nægilega vel að blæðingarstaðnum. Stundum
er reynt að taka úr (með beinbítara) minna
bein í gagnaugasvæðinu svipað og gert er
við utanbastsblæðingu. Þetta getur gengið,
sérstaklega ef blæðingin er ekki mjög bráð, en
ef ekki verður komist að blæðingunni þannig
getur orðið að taka sífellt meira bein.
Af þessu má sjá að aðgerðin er oft mjög erfið
og hættuleg og ekki er hægt að mæla með
henni nema þar sem aðstæður eru mjög góðar.
Þess í stað ætti að svæfa sjúklinginn, renna
niður barkarennu, anda hraustlega fyrir hann
og gefa honum mannítól, a.m.k. 1 gramm
á kíló, hratt í æð, sérstaklega ef ljósop eru
misvíð. Síðan á að flytja hann sem fyrst á
heila- og taugaskurðlækningadeild.
Hvað snertir utanbastsblæðingu horfir málið
allt öðru vísi við að því er aðgerð varðar.
Þetta er aðgerð sem hægt er að gera næstum
því hvar sem er og með fáum verkfærum
ef nauðsyn býður og um lífið er að tefla og
greiningin næsta örugg.
Dæmigerð saga um utanbastsblæðingu er eins
og áður kemur fram lítilsháttar höfuðhögg sem
aðeins veldur því að hinn slasaði vankast ef
til vill eða missir meðvitund stutta stund en
rankar fljótt við sér aftur. A næstu einni til sex
klukkustundum fer svo að halla undan fæti
með minnkandi meðvitund, helftarlömun og
misvíðum ljósopum.
Hafi sjúklingurinn slíka sögu, fari hratt
versnandi, hafi misvíð ljósop og lagist ekki
við öndunarhjálp og mannítól og sé ekki
unnt að flytja hann tafarlaust á heila- og
taugaskurðlækningadeild kemur sterklega til
greina og kann að vera lífsnauðsynlegt að gera
á honum aðgerð þegar í stað. Það verður þó
að viðurkennast að hér á landi virðast slík
tilfelli mjög sjaldgæf. I einstaka tilfellum
hagar innanbastsblæðing sér á svipaðan hátt,
þannig að ekki verður greint á milli með
sögu og skoðun og verður meðferð þá að
sjálfsögðu hin sama ef ekki er hægt að koma
rannsóknum við.
Hvað staðsetningu varðar er þýðingarmikið
að gera sér grein fyrir að utanbastsblæðing
er næstum alltaf bundin við frekar lítið
svæði beint undir höggstað, langoftast
í öðru gagnaugasvæðinu. Aðgerð við
ófullkomnar aðstæður er reyndar bundin við
þá staðsetningu eingöngu. Oftast má sjá mar
og bólgu á þessu svæði í slíkum tilfellum.
Venjuleg röntgenmynd hjálpar, sérstaklega til
staðfestingar á sjúkdómsgreiningunni, því oft
má sjá þama brot. Eðlileg mynd útilokar þó
ekki brot. Þar sem ljósop eru misvíð er víðara
ljósopið frekari vísbending um rétta hlið, en
sýnt hefur verið fram á að þegar um utan-
eða innanbastsblæðingu er að ræða er víðara
ljósopið sömu megin í um 92% tilfella (18).
Hárið fyrir framan og ofan eyrað er rakað
af þar sem marið er (19). Húðin er deyfð og
síðan gerður stuttur skurður þvert á höfuðið,
10-12 cm langur, er nær frá kinnboganum,
efri brún, og upp á við og liggur um það bil
1 fbr. fyrir framan eyrað. Ekki má fara neðar
til að skera ekki á andlitstaugina. Best er að