Læknablaðið - 15.09.1990, Síða 36

354
LÆKNABLAÐIÐ
mótefni í blóði. Svonefnt »anti-phospholipid
syndrome« einkennist af blóðstorku,
blóðflögufæð og endurteknum fósturdauða.
Blóðstorkupróf eru afbrigðileg og mæla
má mótefni gegn kardíólípín sem er
fósfólípíð. Oftast er þetta samfara öðrum
SLE einkennum, en sjaldnar öðrum
sjálfsofnæmissjúkdómum, þótt það geti einnig
verið án slíkra tengsla. Anti-fósfólípíð mótefni
eru talin vera skýring á falskt jákvæðum
sárasóttarprófum við sjálfsofnæmissjúkdóma
(10).
Ofangreindar niðurstöður benda til að
árvekni fyrir sárasótt sé nauðsyn, sérstaklega
ef viðkomandi er tengdur löndum þar
sem sárasótt er algengari en hérlendis.
Greinarhöfundar telja að halda eigi áfram
kembileit að sárasótt í meðgöngu. Ef grunur
er um sárasótt eða mótefnamælingar eru
jákvæðar hjá þunguðum konum ættu þær
niðurstöður að vera metnar og hugsanlegri
meðferð að vera stýrt frá einum stað
(kvennadeild Landspítalans og húð- og
kynsjúkdómadeild Heilsuvemdarstöðvar
Reykjavíkur). Þannig ætti að fást samræmi í
greiningu og meðferð sárasóttar og unnt að
tryggja að faraldsfræðilegar upplýsingar séu
sem áreiðanlegastar.
ÞAKKARORÐ
Eftirtöldum eru færðar þakkir: Bimu
Oddsdóttur og Emu Jónasdóttur á
sýklarannsóknastofu Landspítalans,
læknaritumm á kvennadeild og læknum
víðsvegar um ísland sem lögðu til
upplýsingar.
VIÐAUKI: BLÓÐVATNSPRÓF FYRIR
SÁRASÓTT
VDRL, Kahn og Meinicke próf eru ósértæk
(reagín) próf. Næmi fyrir sárasótt er nokkuð
gott en sértækni minni. Þessi próf em einföld
og ódýr og vel hæf til kembileitar. Þau má
nota til að fylgjast með títer mótefna við
meðferð. Ef ósértæku prófin em jákvæð
þarf að gera sértæk próf fyrir sárasótt (FTA-
abs, TPHA og TPI próf). Þessi próf em
vandasamari og dýrari en hin fyrri.
VDRL er flokkúlatíóns próf. Mótefni bindast
kardíólípíni, lesítín og kólesteróli og mynda
kekki (11). Niðurstöður eru skráðar sem
neikvæðar eða jákvæðar á kvarða frá (+)
til ++++ eða títer mótefnanna er mældur.
Prófið er staðlað og eiga niðurstöður að
vera sambærilegar frá einni rannsóknastofu
til annarrar. Næmi prófsins ræðst af stigi
sjúkdómsins. Það verður jákvætt fjórum til
átta vikum eftir smit (11). Á fyrsta (primary)
stigi er næmi 70-78%, á öðru (secondary) stigi
94-100% og síðara stigi (late og latent) 1-94%
(5,12,13).
FTA-abs er óbeint fiúrskins próf þar sem
notaðir eru Treponema pallidum mótefnavakar
(11). Næmi prófsins er 82-100% á fyrsta stigi
sárasóttar og 91-100% á síðari stigum (5,12).
Sértækni prófsins er mjög góð, en þó eru
falskt jákvæð próf þekkt (11).
TPHA (Treponema pallidum
hemagglutination). Þetta próf er ekki
gert á Islandi en er algengt erlendis í
ýmsum afbrigðum. Rauð blóðkom frá
kindum eru þakin með Treponema pallidum
mótefnavökum. Ef sýni inniheldur sértæk
trepónema mótefni kekkjast blóðkomin. Miðað
við FTA-abs er þetta próf heldur einfaldara,
álíka sértækt, en næmi er minna snemma í
ferli sárasóttar (12, 13).
TPI próf. Við jákvætt próf hindra sértæk
mótefni í sermi hreyfingar lifandi Treponema
pallidum sýkla. Prófið er talið 100% sértækt
en næmi er minna en við FTA-abs prófið
(5). Þetta próf er nú aðeins gert á örfáum
stöðum í heiminum vegna þess hve erfitt og
kostnaðarsamt það er.
HEIMILDIR
1. Rathbun KC. Congenital Syphilis. Sex Transm Dis
1983; 10: 93-9.
2. Feigin RD, Cherry JD. Syphilis. In: Textbook of
Pediatric Infectious Diseases. 2nd ed. W.B. Saunders
Company, 1987: 608-21.
3. Ratnam AV, et al. Syphilis in pregnant women in
Zambia. Br J Vener Dis 1982; 58: 355-8.
4. Health statistics in the Nordic Countries 1987.
NOMESKO (Nordisk Medicinal-Statistisk Komité)
Nr. 29. Köbenhavn 1989.
5. Karlsson S, Þórarinsson H, Jensson Ó. Sárasótt
á Islandi 1950-1975, tíðni og blóðvatnsgreining.
Læknablaðið 1978; 64: 173-81.
6. Heilbrigðisskýrslur Landlæknisembættis; Árskýrslur
Heilsuvemdarstöðvar Reykjavíkur, húð og
kynsjúkdómadeild. 1985-1988.
7. Guidelines for the prevention and control of
congenital syphilis. MMWR 1988; 37 (supplement
S-1): 1-13.