Læknablaðið - 15.09.1990, Blaðsíða 14

332
LÆKNABLAÐIÐ
margs konar og/eða óljós einkenni ásamt
félagslegum og sálrænum vandamálum eigi
ekki að fá meðhöndlun í heilbrigðiskerfinu
(tafla II, Q41). A myndum 6 og 7 má sjá
nánar álit lækna á hverjir eigi að annast fólk
með þessi vandamál. Eins og fram kemur á
myndunum og í töflu II eru læknar almennt
sammála því að heimilislæknar eigi að sinna
fólki með óljós einkenni.
UMRÆÐUR
Hugtakið »heildræn yfirsýn yfir vandamál
sjúklinga« er ekki skilgreint sérstaklega. Vel
má vera að allir læknar telji slíka yfirsýn
vera mikilvæga í sinni sérgrein eins og bent
hefur verið á (6). Sé sú skoðun rétt virðast
sérgreinafélög samt leggja mjög mismunandi
skilning í þetta hugtak. Við samanburð
á mikilvægi félagslegra og líffræðilegra
þátta var í fyrstu fullyrðingunni (Ql) notað
orðalagið »engu að síður mikilvægt«. I næstu
fullyrðingu (mynd 1), sem var annars svipuð
og almenns eðlis, var lögð meiri áhersla á
félagslegu þættina en þá líffræðilegu með
orðinu »mikilvægara«. I næstu fullyrðingum
þar á eftir var athyglinni beint að vissum
sérgreinum.
Læknar eru sammála um það að sálræn
og félagsleg vandamál séu almennt
mikilvægir þættir eigi síður en líkamlegir,
en andstæðumar aukast eftir því sem
fullyrðingamar verða beinskeyttari. Þessi
rannsókn staðfestir að heimilislæknar leggja
mikla áherslu á að greina vandamál sjúklings
samtímis í líkamlegu, geðrænu, sálrænu og
félagslegu samhengi, sem er í samræmi við
hugmyndafræði greinarinnar (4). Einnig kemur
fram að þeir leggja meiri áherslu á þessi
viðhorf til lækninga og heilsuvemdar en hin
fagfélögin, einkum þegar vandamálið lýtur
að viðkomandi sérgrein svarenda. Svipaðar
niðurstöður fengust einnig í sambærilegri
rannsókn í Svíþjóð (2). Niðurstöðumar
styðja tilgátuna um það að fagfélög hafi ólík
viðmiðunarmörk að leiðarljósi við úrlausnir
viðfangsefna.
Sjúklingar með áberandi félagsleg og geðræn
vandamál eru oft krefjandi og erfiðir (7).
Þessi viðfangsefni eru almennt talin í »minni«
metum en önnur verkefni, svo sem ungbama-
og mæðravemd. Það er því viss hætta á því
að þessir hópar sjúklinga lendi utangarðs í
þjóðfélaginu, þar með talið í heilbigðiskerfinu.
Væri svo í raun, þýddi lítið að státa af
hugmyndum um heildræna yfirsýn. Hulth
(8) hélt því fram árið 1979, að sinna ætti
sjúklingum með margs konar óljós einkenni,
félagsleg og sálræn vandamál annars staðar
en í heilbrigðiskerfinu. Þessi rannsókn sýnir
að íslenskir læknar eru ekki sammála þessu.
Svipaðar niðurstöður fengust líka meðal
sænskra lækna (2). Rannsóknin staðfestir
ennfremur að heimilislæknar telja það í sínum
verkahring (100% sammála) að taka þessi
verkefni að sér. Einnig kemur fram að læknar
í öðmm sérgreinum eru almennt sammála
því að heimilislæknar annist þessa sjúklinga.
Tilgátan um það að fagfélög vilji ógjaman
fást við viðfangsefnin sem eru »minna« metin
í samfélaginu virðast því ekki eiga við um
heimilislækna eða þá að heimilislæknar hafa
annað mat á þýðingu þess að sinna þessum
sjúklingahópum.
Við tölfræðilegan samanburð ber að hafa
í huga að hluti útreikninga getur orðið
marktækur af hreinni tilviljun vegna fjölda
þeirra atriða sem rannsökuð eru (mass-
significance phenomenon).
Ekki er óeðlilegt, að í jafn fjölmennri stétt og
læknastéttinni séu menn með ólíkar skoðanir
á hlutunum. Könnun þessi sýnir að læknar
hafa mismunandi viðhorf til faglegra hluta og
fer það mjög eftir sérgreinum. Þessi faglegi
skoðanamunur getur auðveldlega leitt til
ágreinings eða deilna og vonandi má nýta
þessar niðurstöður til þess að ræða þau mál
nánar innan stéttarinnar áður en til slíks
kemur.
ÞAKKIR
Rannsókn þessi var gerð með styrk frá
Rannsóknasjóði Háskóla íslands. Höfundar
vilja færa þátttakendum í könnuninni bestu
þakkir.
SUMMARY
Nort-Physical Territoriality in Health Care
Organizations in Iceland II.
Earlier studies on territories and territorial
behaviour have mainly dealt with physical
territories in man and animals. Recently, research
has also been focused on conceptual or non-
physical territoriality, based on groups with special
education, the professions etc.