Læknablaðið - 15.11.1990, Blaðsíða 40

460
LÆKNABLAÐIÐ
hinar sömu. Aðeins 0,08 einingar thrombíns nægðu til
að valda algeru ónæmi gegn annarri thrombínhvatningu,
þótt sá skammtur valdi óverulegri prostasýklíninyndun
(sértækt ónæmi). Hins vegar þurfti heila einingu (IU)
thrombíns í fyrstu hvatningu til að minnka svar frumanna
við histamín- eða jónferjuhvatningu um 50% (ósértækt
ónæmi). Bæði sértækt og ósértækt ónæmi tóku jafnt
til losunar arakídónsýru og prostasýklínmyndunar, sem
mælir gegn því að skert virkni cyclooxygenasa sé orsök
ónæmisins.
Af þessum niðurstöðum má álykta:
1. Sértækt ónæmi verður vegna breytingar í viðtaka.
2. Ósértækt ónæmi verður vegna minnkaðrar virkni
fosfólípasa A2 og kemur fyrst fram eftir sterkt fyrsta
áreiti.
SALMONELLASÝKINGAR Á ÍSLANDI ÁRIÐ 1988
Anna Geirsdóttir, Karl G. Kristinsson, Sigurður
B. Þorsteinsson. Lyflækningadeild og sýkladeild
Landspítala.
Undanfarin ár hefur orðið veruleg aukning á
salmonellasýkingum á Vesturlöndum. Salmonella
enteritidis hefur aukist sexfalt í Bretlandi og á
austurströnd Bandaríkjanna á meðan aðrar tegundir
hafa staðið í stað, en sú tegund hefur einkum verið
tengd kjúklingum og eggjum. Aldrei hefur verið gerð
faraldsfræðileg rannsókn á salmonellasýkingum hér
á landi og höfum við því aðeins óljósa hugmynd um
hvaðan þær eru upprunnar. Tilgangur rannsóknarinnar var
að kanna tíðni, uppruna og útbreiðslu salmonellasýkinga á
Islandi.
Rannsóknin var afturvirk og náði til allra einstaklinga
með jákvæðar salmonellaræktanir frá sýkaldeild
Landspítalans. Haft var samband við þá símleiðis og
þeir spurðir um ákveðin atriði tengd sýkingunni. Einnig
voru sjúkraskrár þeirra einstaklinga sem lagðir voru inn á
sjúkrahús skoðaðar.
Af 130 jákvæðum einstaklingum náðist í alla nema fimm
(96%). Þeir voru á aldrinum fimm mánaða til 85 ára
(meðalaldur 32 ár). Flestir höfðu smitast á Spáni, eða
58 (45%), en á íslandi smituðust 24 (18%). Álgengasta
tegundin var S. enteritidis 67 (52%) sem oftast var
ættuð frá Spáni, 45 (67%), en aðeins einu sinni héðan
(4%). Sú tegund sem flestum sýkingum olli á Islandi
var S. typhimurium, 8 (33%). Helstu fylgikvillar voru
gallblöðrubólga 3, liðbólgur (reactive arthritis) 2 og ef
til vill eggjaleiðarabólga 1. Að jafnaði tók það um 37
daga fyrir saurræktanir að verða neikvæðar (4 - 168
daga). Niðurgang höfðu 116 (89%) einstaklinganna að
meðaltali í 12 daga. Þrjátíu og sex (28%) voru lagðir
inn á sjúkrahús. Frá vinnu voru 62 (48%) í 1 - 210 daga
(meðaltal 14 dagar). Flestir veiktust á tímabilinu frá júlí
til september, 68 (52%), en fyrir þá sem smituðust á
Islandi var dreifingin nokkuð jöfn yfir allt árið.
Athyglisvert er hversu fáir smituðust hér á landi
og að S. enteritidis var mun sjaldgæfari hér en í
nágrannalöndunum. Ferðir til sólarlanda virðast eiga
drjúgan þátt í sýkingunum eða rúmlega helming
tilfellanna. Aðeins var vitað með vissu um uppruna
sýkingarinnar í einu tilviki (5 einstaklingar) og mættu
læknar gera meira af því að finna orsökina. Þar sem
salmonellasýkingar valda umtalsverðu vinnutapi. geta
valdið alvarlegum veikindum og faröldrum ætti alltaf að
taka þær alvarlega.
BEINABERKLAR Á ÍSLANDI 1975 TIL 1989
Eyþór Björnsson, Þorsteinn Blöndal, Birna Oddsdóttir,
Hrafnkell Helgason. Lvflækningadeild Landspítala,
Heilsuverndarstöð Reykjavíkur, Rannsóknastofa
Háskólans, lungnadeild Vífllsstaða.
Gerð var afturvirk rannsókn á berklum í beinum tímabilið
1975-1989. Stuðst var við berklaskrá lungna- og
berklavamadeildar Heilsuvemdarstöðvar Reykjavíkur,
læknabréf og sjúkrakrár. Tuttugu og fimm tilfelli
fundust, það er 6.8% af heildarfjölda berklatilfella (367)
á tímabilinu og 16,9% (25/148) af berklaveiki utan
öndunarfæra. Fyrsta þriðjung tímabilsins komu fram
níu tilfelli, síðan níu og loks sjö. Karlar voru 68%.
Meðalaldur við greiningu var 63 ár (44-87). Enginn hafði
verið erlendur ríkisborgari. Virkan berklasjúkdóm höfðu
69,6% haft fyrr á ævinni og 25% höfðu áður fengið lyf
við berklum. Hjá 60% voru beinaberklar að taka sig upp
að nýju.
Það var saga um verk hjá 48%, roði var til staðar hjá
31% og þroti hjá 29%. Fistlar voru hjá 55%, fyrirferð
fannst hjá 47% og staðbundin eymsli hjá 62%. Hjá þeim
sem höfðu berkla í baki var kraftminnkun til staðar hjá
71%. Meðaltímalengd frá byrjun einkenna til upphafs
meðferðar var 9,4 mánuðir.
Berklar voru algengastir í hryggsúlu (36%) og þamæst
í mjöðm (32%) en fátíðari annars staðar. Hjá þremur
var einnig virkur sjúkdómur í öðru kerfi en beinunr.
Við röntgenrannsókn var beineyðing til staðar hjá 91%.
Við berkla í baki var liðbil lækkað hjá 80% og hjá 60%
höfðu hryggjarbolir fallið saman. Smásjárskoðun á vessa
frá beini sýndi sýrufasta stafi hjá 20%. Berklabakteríur
ræktuðust hjá 90,5% tilfella og vefjagreining var jákvæð í
72,2%.
Meðalgildi hemóglóbíns var 126 g/1 (77-169), sökks 46
(4-133) og hvítra blóðkoma 9,2 (4.8-14,0).
Við lyfjameðferð fengu sex rífampicin, ísóníasíð og
pyridoxín. Fjórir fengu rífampicin, ísóníasíð, etambútól og
pýrídoxín. Fjórtán fengu ýmsa lyfjameðferð og hjá einum
fundust engin gögn um meðferðina. Einn sjúklingur
veiktist aftur á tímabilinu. Meðallengd meðferðar var 15,9
mánuðir. Skurðaðgerðir voru gerðar hjá 40%. Spengingu á
hrygg eða rúmlegu var aldrei beitt. Meðallengd sjúkrahús-
vistar var 85 dagar og allir sjúklinganna sem upplýsingar
fengust um vom á lífi einu ári eftir greiningu.
Umrœða: Beinaberklum hefur fækkað minna en öðmm
formum berkla. Það virðist liðin tíð að sjá beinaberkla hjá
bömum. Eins og annars staðar vom sjúklingar oft lengi
með einkenni áður en til greiningar kom. Meðferð var
afar breytileg og löng en sjúkdómurinn hafði ekki tekið
sig upp hjá 96% sjúklinga. Stysta fullgóða lyfjameðferð
beinaberkla í dag er rífampicin og ísóníasíð í sex mánuði
en einnig pýrasínamíð gefið í tvo mánuði í upphafi
meðferðar.