Læknablaðið - 15.11.1990, Page 57

LÆKNABLAÐIÐ
477
MÚSAOFNÆMI HJÁ ÍSLENDINGUM
Davíð Gíslason. Vífilsstaðaspítali.
Ofnæmi fyrir tilraunadýrum er vel þekkt meðal
rannsóknafólks og þeirra, sem annast hirðingu dýranna.
Nagdýr, einkum mýs og rottur, eru sérstaklega gjöm
á að valda ofnæmi. Ofnæmisvakamir koma úr feldi
dýranna, þvagi og munnvatni. Snerting við dýrin getur
orsakað ofnæmisútbrot, en algengustu einkenni eru frá
öndunarfærum, og flestir sjúklinganna fá einkenni um
asthma.
Við tilraunir á rannsóknastofum eru notaðar mýs af
tegundinni mus musculus, sem em sömu tegundar og
húsamúsin íslenska. Á Islandi er músagangur algengur
í hlöðum og gripahúsum, vöruskemmum og gömlum
íbúðarhúsum.
Á Vífilsstöðum hafa verið gerð pikkpróf fyrir mus
musculus síðan 1982, hafi sjúklingur fengið einkenni í
heyryki eða saga verið um músagang á heimili þeirra.
Einnig voru gerð RAST-próf hjá þeim, sem höfðu
jákvæða eða vafasama húðsvörun fyrir músum.
Á 8 árum hafa fundist 15 einstaklingar með músaofnæmi.
Einn hafði annast fóðrun tilraunadýra í 6 mánuði þegar
einkennin komu fram í fyrsta skipti, tveir höfðu mýs sem
gæludýr, en 12 höfðu enga aðra snertingu við mýs en þá
sem skapast af músagangi villtra músa. Gerð er grein fyrir
einkennum þessara sjúklinga, bráðaofnæmi fyrir öðrum
ofnæmisvökum og líklegri uppsprettu músaofnæmisins.
Hjá tveimur sjúklingum var sýnt fram á uppsprettu
ofnæmisins með mælingum mótefnavaka í ryki.
Mótefnavakar músa hafa áður verið kannaðir í íslensku
heyryki og hafa niðurstöður verið birtar.
SÝKLALYFJANOTKUN Á LANDSPÍTALA 1988
Finnbogi Karlsson, Sigurður B. Þorseinsson.
Lyflækningadeild Landspítala.
Árið 1988 var sýklalyfjakostnaður á Ríkisspítölum
ríflega 28 milljónir króna. Þetta var um fimmtungur af
heildarlyfjakostnaði. Eftirfarandi rannsókn var gerð til
að kanna þessa notkun með tilliti til hvort ekki væri
einhverju ábótavant, sem mætti lagfæra og draga þannig
úr kostnaði, hugsanlega óþarfri lyfjagjöf og jafnframt
bæta meðferð sýkinga.
Ákveðið var að rannsaka sýklalyfanot á þremur deildum
Landspítalans, lyflækningadeild, handlækningadeild
og kvennadeild. Þessar deildir voru valdar vegna
stærðar, fjölda innlagna og hlutfallslega mikillar
sýklalyfjanotkunar.
Rannsóknarsniðið var aftursæ tilfellakönnun, þar sem
slembiúrtak af sjúkraskrám frá árinu 1988 var notað.
Fengið var 10% úrtak af innlögnum lyfiækninga- og
handlækningadeilda en 5% kvennadeildar. Þannig fékkst
þýði 1046 innlagna, 319 á lyflækningadeild, 380 á
handlækningadeild og 340 á kvennadeild. Sjö innlagnir
vom blandaðar legur þar sem sjúklingar fluttust milli
lyfja- handlæknisdeilda í sömu legu. Sjúkraskrár fundust
fyrir 989 þessara innlagna. Farið var yfir sjúkraskrámar
með tilliti til þess hvort sýklalyf höfðu verið gefin, ef svo
var þá var skránum haldið til haga til nánari rannsóknar.
Heildarfjöldi innlagna þar sem fram kom í sjúkraskrá að
sýklalyf höfðu verið gefin reyndust 206 talsins.
Meðalaldur eftir deildum var 60, 57, 27 og 69 ár í
sömu röð deilda og að ofan. Helstu ástæður þess að
notkun sýklalyfja var metin röng voru: Of löng meðferð
31 (40%), upplýsingaskortur í skrám 26 (33%), röng
ábending 12 (15%), ræktunum ábótavant 5 (7%), lyfjaval
og skammtar 8 (10%).
Eitt þeirra atriða sem var rannsakað, var hvaða
lyfjategundum var beitt og hversu oft. Upplýsingar
fundust um 303 lyfjagjafir sem skiptust þannig: Penicilh'n
með aukin áhrif á Gram-neikvæða sýkla 57 (19%),
penicillínasa-þolin penicillín 56 (19%), cefalosporín
52 (17%), súlfónamíð í blöndu 47 (16%), penicillín 36
(12%), ímíðazól og kínólón 17 (6%), tetracýklín 14 (5%)
og önnur (fyrst og fremst gentamicín 18 (6%).
Meginniðurstöður benda til að það sé einkum þrennt
sem miður fari: a) meðferð of löng, b) forsendur
lyfjanotkunar ekki færðar í skrá sem skyldi og c) lyf gefin
án tilefnis. Tvennt virðist í betra lagi en vænta mátti ef
miðað er við erlendar rannsóknir: d) lítið er um notkun
dýrari sýklalyfja og e) hlutfaliið af innlögnum þar sem
sýklalyfjum er beitt er lágt.
ATVINNA FEÐRA VIÐ GETNAÐ EINSTAKLINGA,
SEM FÁ INSÚLÍNHÁÐA (TEGUND 1) SYKURSÝKI.
SAMANBURÐARRANNSÓKN Á SJÚKLINGUM OG
VIÐMIÐUNARHÓPI
Finnbogi Karlsson, Runólfur Pálsson, Þórir Helgason.
Göngudeild sykursjúkra Landspítala.
Ákveðin stökkbreytandi efnasambönd, sum hver í
umhverfi mannsins, geta valdið sykursýki í tilraunadýrum.
Ályktað hefur verið, að áhrifin kunni meðal annars
að vera via kynfrumur. Hefur sjúkdómurinn verið
framkallaður í afkvæmum dýra, sem einvörðungu voru
útsett fyrir mökun. Sama gegnir, þótt eingöngu karldýrið
sé útsett, en hvorki tilvonandi móðir né afkvæmi.
Með þessari rannsókn er gerð tilraun til að kanna,
hvort tengsl séu milli insúlínháðrar sykursýki og þeirrar
atvinnu, sem feður sjúklinganna stunduðu, þegar þeir
síðamefndu vom getnir. Hinn 1. janúar 1980 vom 266
slíkir sjúklingar á landinu. Upplýsingaleit var takmörkuð
við þá, sem fæddir vom á ámnum 1930 - 1979, 200
talsins, og fengust nákvæmar upplýsingar frá 196 þeirra.
Deild Fjöldi Finnst + Sýklalyf Rétt beitt Meöf.lengd Lyfjafj.
Lyfjadeild...................................... 319 315(99%) 60(19%) 42(70%) 7.2 dagar 1.7
Handl.deild .................................... 380 350(92%) 109(31%) 65(60%) 8.0 dagar 1.5
Kvennadeild .................................... 340 317(93%) 30(9.5%) 15(50%) 4.6 dagar 1.3
Blanda ..................................... 7 7 7 6(86%) 14.7dagar 2.9
Samtals 1046 989(95%) 206(21%) 128(62%) 7.5 dagar 1.6