Læknablaðið - 15.01.1991, Blaðsíða 16

8
LÆKNABLAÐIÐ
þriggja bræðra hennar var rannsakaður og
ennfremur tveir synir á þrítugsaldri. Allir
höfðu eðlileg jámgildi.
Annar sjúklingur, 63 ára gamall karlmaður,
hafði engin einkenni eða kvartanir sem bentu
til jámofhleðslu. Hann hafði gengist undir
65% brottnám á maga (Bilroth I gastrectomy)
tíu ámm áður vegna góðkynja magasárs.
Fékk niðurgang eftir aðgerð, en svaraði vel
meðferð með briskirtilshvötum. í sögu kom
fram óhófleg áfengisneysla á yngri árum en
neyslan var í lágmarki árið á undan.
Á S-¥GT var 93 U/1 (neðri viðmiðunarmörk
50 U/l). Einn bróðir hans hefur S-TIBC
mettun 79% og S-ferritín 461 míkróg/1. Tveir
aðrir bræður á svipuðum aldri höfðu eðlilega
S-TIBC mettun en aukið S-ferritín 383
míkróg/1 og 455 míkróg/1 hvort um sig. Systir,
62 ára gömul, hafði eðlilegar jámmælingar.
Sonur, 34 ára gamall, hafði einnig eðlilega S-
TIBC mettun, en S-ferritín 646 míkróg/1. Ein
dóttir hafði eðlileg jámgildi.
Þriðji sjúklingurinn með jámofhleðslu var 52
ára karlmaður, sem kvartaði um slappleika.
Hann notaði alkóhól nokkuð ríflega um
helgar. Lifrarsýni sýndi 3° jámofhleðslu,
fitubreytingar í meðallagi og lítillega aukinn
bandvef í kringum portalsvæði. Fimm af sex
systkinum hans hafa verið rannsökuð. Einn 45
ára gamall bróðir hafði S-TIBC mettun 67%
og S-ferritín 995 míkróg/1.
Fjórði sjúklingurinn var 50 ára karlmaður
með liðagigt, sem lagðist þungt á annað og
þriðja miðþandarkjúkubil, sem er dæmigert
fyrir liðaskemmdir af völdum jámofhleðslu
(27). Hann hafði gengist undir Bilroth II
magaaðgerð vegna skeifugamarsárs 28 ámm
áður. Öll fjögur systkini hans höfðu eðlilegar
jámmælingar.
Sjúklingar númer fimm og sex voru
einkennalausir og engin orsök fyrir
jámofhleðslu fannst. Sjúklingur númer sjö var
áfengissjúklingur með nokkra lifrarstækkun,
3° jámofhleðslu í lifur og vægar fitubreytingar
ásamt minniháttar bandvefsaukningu í
kringum portalganga. Síðustu þrír sjúklingamir
höfðu ekki farið í aftöppun á blóði þegar þessi
grein var skrifuð.
UMRÆÐA
Svömn einstaklinga við boði um þátttöku í
þessari rannsókn var sambærileg við aðrar
faraldsfræðilegar rannsóknir Hjartavemdar
(28, 29). I hópi A svömðu færri einstaklingar
í Ámessýslu en á Reykjavíkursvæði. Talið
er ósennilegt að þessi munur hafi áhrif
á niðurstöður. Meðal B-blóðrauði og
B-RBC gildi eru svipuð og áður hafa verið
fundin fyrir fullorðna íslendinga (17,30-
32). Sama gegnir einnig um B-MCV og
er þá tekið tillit til ívið hærri gilda sem
fást við módel S Coulter-teljara (33).
Ennfremur eru gildi fyrir B- blóðrauða
svipuð og viðmiðunargildi frá The American
Second National Health and Nutrition
Examination Survey (NHANES) (34), en þar
eru einnig undanskildir einstaklingar með
gildi sem benda til jámskorts. Munurinn
á B-blóðrauðagildum milli sveita- og
borgarkvenna í hópi A má ef til vill skýra að
hluta með minni jámbirgðum í borgarbúum.
Tíðni blóðleysis meðal fullorðinna karla í
þessari rannsókn er á bilinu 0,9% til 1,8%
og em það sömu viðmiðunargildi og fyrir
Norðvestur-Evrópu (11) en ívið lægri gildi
en í Bandaríkjum N-Ameríku (35). Tíðni
blóðleysis hjá borgarkonum var 6,9% og hjá
sveitakonum 1,9% í hópi A og 10,5% í hópi
B, og em það sambærileg gildi og fundist
hafa í sumum rannsóknum (35,36), en töluvert
lægra en 13% tíðni blóðleysis meðal kvenna í
þróuðum löndum (11).
Meðalgildi S-ferritíns eru hærri í þessari
rannsókn en í ýmsum erlendum rannsóknum
(37-42) þó munurinn sé lítill hjá konum
á frjósemisskeiði en hinsvegar eru þau
svipuð og hjá öldruðum Svíum (43)
þar sem jámbæting í hveiti hefur verið
framkvæmd í áratugi (36). S-TIBC sem
óháður mælikvarði á jámbirgðir er einnig
nokkrum prósentum hærri í þessari rannsókn
en vanalega finnst hjá hvítum kynstofnum
í þróuðum löndum (38, 41, 42, 44). Þetta
kemur heim við S-ferritíngildin, sem í
fullorðnum Islendingum benda til óvanalega
mikilla jámbirgða. Þetta er sennilega að hluta
vegna mikillar eggjahvítuneyslu (um 16% af
heildarhitaeiningum) og lítillar kolvetnaneyslu
(40,5%) íslendinga (45, 46) en einnig vegna
jámbætingar í innfluttu hveiti og kommat.
Samanburður á jámgildum milli þjóða getur
þó verið varasamur vegna mismunandi aldurs
þeirra sem rannsakaðir em og aðferða við
mælingar. Ástæður fyrir hærri jámbirgðum í