Læknablaðið - 15.01.1991, Blaðsíða 34

26
LÆKNABLAÐIÐ
Niðurstöður erlendis frá sýna að C. jejuni/coli
sýklar einangrast í hærri tíðni úr kjúklingum,
bæði fyrir og eftir slátrun, en úr öðrum
alidýrum (3, 16, 17). Sýkingar í fólki af
völdum C. jejuni/coli hafa verið raktar
til neyslu og meðhöndlunar hrárra og illa
matreiddra kjúklinga (18-21).
Hér á landi hafa saursýni sjúklinga með
þarmasýkingar verið rannnsökuð með tilliti
til C. jejuni/coli sýkla síðan 1980 (4). Hins
vegar hefur ekki fyrr en nú verið gerð úttekt á
tíðni sýklanna í hráu kjötmeti á íslandi.
AÐFERÐIR
Skipulag sýnatöku: Verkefninu var skipt
í fjóra hluta. í fyrsta hluta voru tekin
sýni af hálsaskinni kjúklinga frá fjórum
mismunandi alifuglabúum sem slátra í sama
alifuglasláturhúsi (sláturhús 1). Frá þremur
búanna voru rannsökuð 20 sýni (bú A, B og
C), 19 sýni voru rannsökuð frá einu búanna
(bú D). Sýnin voru tekin úr framleiðslurás
sláturhússins fyrir pökkun og frystingu
kjúklinganna, fimm sýni í einu. Sýnatökudagar
voru fjórir fyrir hvert bú (sýnataka 1-4).
í öðrum hluta verkefnisins voru rannsökuð 80
sýni af hálsaskinni kjúklinga. Sýnin voru tekin
í fjórum alifuglasláturhúsum (sláturhús 2-5),
20 sýni frá hverju, á sambærilegum stöðum
og í fyrsta hluta verkefnisins. Fimm sýni voru
tekin í einu og sýnatökudagar voru fjórir fyrir
hvert sláturhús (sýnataka 1-4).
í þriðja hluta verkefnisins voru rannsakaðir
20 glóðarkjúklingar sem höfðu verið frystir.
Kjúklingamir voru fengnir úr frystiborði
verslana í Reykjavík.
Að lokum vom rannsökuð 34 sýni af ófrystu
nautahakki. Þau vom ýmist fengin úr kjötborði
verslana (29 sýni) eða tekin í kjötvinnslum (5
sýni).
Sýnataka fór fram á tímabilinu frá apríl
1986 til febrúar 1987, og var hún í höndum
höfunda, dýralækna og heilbrigðisfulltrúa á
viðkomandi svæðum. Gerð sýna í fyrsta og
öðrum hluta verkefnisins var ekki stöðluð
að öðru leyti en því, að klipptur var hluti af
hálsaskinnsflipa kjúklinganna.
Meðhöndlun sýna: Sýni af hálsaskinni í fyrsta
og öðrum hluta verkefnisins voru gerð einsleit
(homogenised) með því að klippa þau í smáa
búta áður en 5g voru viktuð út í 90ml af
fljótandi valæti.
Kjúklingar þeir, er rannsakaðir voru í þriðja
hluta verkefnisins, voru meðhöndlaðir á tvo
vegu. I fyrsta lagi voru 5g af hálsaskinni
látin í ræktun eins og lýst hefur verið hér að
framan. I öðru lagi voru þeir skolaðir með
180ml af forræktunaræti og 90ml af því látnir
í ræktun. í fjórða hluta verkefnisins voru 5g af
nautahakki viktuð út í 90ml af fljótandi valæti.
Einangrunar- og greiningaraðferðir:
Við einangrun og greiningu á C. jejuni
og C. coli var í meginatriðum fylgt
tillögu að aðferðarlýsingu sem norræna
matvælarannsóknanefndin hefur látið frá
sér fara (22). Samkvæmt þeirri aðferð eru
sýni forræktuð í fljótandi valæti og sáð á
samsvarandi agaræti eftir 24 og 48 klst
ræktun. Ætin eru svonefnd Preston æti sem
Bolton og Robertson lýstu fyrst 1982 (23).
Preston ætin innihalda meðal annars fúkalyfin
pólýmyxín B, trímetóprím laktat, rífampisín
og syklóheximíð (Oxoid), sem hindra vöxt
samkeppnisbaktería. Campylobacter sýklar
mynda einkennandi gráleitar kóloníur á
Preston agaræti eftir 24-48 klst ræktun, sem
dreifa sér um yfirborð ætisins (swarming).
Auk fúkalyfja er samsetning Preston fljótandi
valætisins eftirfarandi: »Lab-lemco powder«,
»peptone«, NaCl og hestablóð. Preston agaræti
inniheldur sömu efni og fljótandi valætið og
auk þess agar, 1.2%. Efni í æti þessi fást nú
sem tilbúnar þurrefnablöndur (Oxoid).
C. jejunitcoli vaxa einungis við örloftháðar
(microaerophilic) aðstæður (5-10%
súrefnisstyrk). Við forræktun á fljótandi
valæti fékkst hæfilegur súrefnisfallandi fyrir
vöxt sýklanna með því að fylla 30x200mm
skrúftappaflöskur að 3/4 hlutum með
forræktunaræti (90ml). Ræktun á agarætum
fór fram í loftþéttri krukku sem í var látinn
vetnis- og koltvísýringsgjafi og hvati (Oxoid).
Forræktunaræti og agaræti voru höfð við
42°C í hitaskáp. Sýnt hefur verið fram á að
C. jejunilcoli vaxa best við þetta hitastig.
Ennfremur dregur svo hátt hitastig verulega
úr vexti samkeppnisbaktería (24, 25).
Eftirfarandi staðfestingar- og greiningarpróf
voru gerð á hreinræktuðum stofnum: GRAMS
litun, kvikpróf (hreyfanleikapróf), oxíðasapróf,