Læknablaðið - 15.01.1991, Blaðsíða 39

LÆKNABLAÐIÐ 1991; 77: 31-47
31
Páll Sigurðsson
HEILBRIGÐIS-
OG TRYGGINGAMÁLARÁÐUNEYTIÐ 20 ÁRA
1970-1990
1. STOFNUN OG VERKEFNI
Það liðu 25 ár frá stofnun íslenska
lýðveldisins þar til Stjómarráð íslands fékk
sérstök lög um starfsemi sína, þ.e. um
starfsemi æðstu stjómar ríkisins. Fram til
þess tíma starfaði Stjómarráðið samkvæmt
lögum um æðstu umboðsstjóm íslands frá
1903 og lögum um breytingar á þeim lögum
frá 1917 og 1938 svo og konungsúrskurðum
um skiptingu mála milli deilda Stjómarráðsins
frá 1917 og 1922.
Lög um Stjómarráð íslands nr. 73/1969
vom því verulegt nýmæli, og með þeim var
starfsemi Stjómarráðsins sett í fastari og að
sumu leyti þrengri skorður en áður. Ekki er
ljóst hve langan tíma frumvarpsgerðin tók en
Bjami Benediktsson, forsætisráðherra, mun
hafa ráðið mestu um efni frumvarpsins og haft
Jónatan Hallvarðsson, hæstaréttardómara með
í ráðum við frumvarpssmíðina.
Með lögunum sem öðluðust gildi 1. janúar
1970 urðu verulegar breytingar á ýmsum
þáttum í stjómsýslu ráðuneyta og má nefna
þessar:
1. Ráðuneytum var fjölgað í þrettán. Þar að
auki voru Ríkisendurskoðun og Fjárlaga- og
hagsýslustofnun gerð að ráðuneytisígildum.
2. Ráðuneyti varð að vera óskipt undir stjóm
eins ráðherra.
3. Ráðherra fékk heimild til að ráða sér
aðstoðarmann í ráðuneytið, persónulegan,
pólitískan deildarstjóra, sem hætti starfi um
leið og ráðherrann.
4. Heimild var veitt til að skipa einn af
deildarstjórum ráðuneytisins skrifstofustjóra
og staðgengil ráðuneytisstjóra.
5. Ráðuneytisstjórar, skrifstofustjórar og
deildarstjórar skyldu forsetaskipaðir og
æviráðnir.
Með lögunum fjölgaði ráðuneytunum. Eitt
hinna nýju ráðuneyta var heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytið.
Fram til 1970 höfðu heilbrigðismál og
tryggingamál verið vistuð hjá ýmsum
ráðuneytum. Enginn ráðherra virðist hafa
borið embættisheitið heilbrigðisráðherra eða
tryggingamálaráðherra fyrir árið 1970.
Lengst af vom heilbrigðismál vistuð hjá þeim
ráðherra sem fór með dóms- og kirkjumál
en tryggingamál hjá þeim ráðherra sem fór
með félagsmál, að minnsta kosti eftir að
það ráðherraheiti var upp tekið. Alls fóru 33
ráðherrar með þessa málaflokka á tímabilinu
1904 til 1969.
Sama dag og lög um Stjómarráð tóku gildi
1. janúar 1970 tók gildi auglýsing um
staðfestingu forseta Islands á reglugerð um
Stjómarráð Islands. I 7. gr. auglýsingarinnar
segir:
»Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið fer
með mál, er varða: 1. Almenn heilbrigðismál,
heilsugæslu og heilsuvemd. 2. Læknaskipan.
3. Embætti landlæknis og Læknaráð
Islands. 4. Sjúkrahús og heilsuhæli. 5.
Hjúkmnar- og elliheimili. 6. Lyf og lyfsala. 7.
Eiturefni og hættuleg efni. 8. Afengisvamir
og bindindisstarfsemi. 9. Hvers konar
tryggingar og vátryggingarstarfsemi. 10.
Tryggingastofnun ríkisins.«
Enda þótt þetta sé stutt upptalning án skýringa
er ljóst, að frá byrjun vom felld undir
ráðuneytið öll heilbrigðismál og tryggingamál,
hverju nafni sem þau nefnast.
Svo sem fyrr sagði tóku lögin gildi 1.
janúar 1970. í samræmi við það var 31.
desember 1969 birt auglýsing um skiptingu
starfa ráðherra í hinu nýja ráðuneyti Bjama
Benediktssonar, forsætisráðherra, sem tók
við völdum 1. janúar 1970. I þessu ráðuneyti
var Eggert G. Þorsteinssyni falið að fara