Læknablaðið - 15.04.1991, Síða 28

148
LÆKNABLAÐIÐ
Athugun á lyfjanotkun hópanna þriggja leiddi
í ljós að meðalfjöldi lyfja var sambærilegur og
ekki var mismunur á einstökum lyfjaflokkum.
Vitað er að lyf geta valdið óráði (31) og til
þess að kanna það frekar var sérstaklega
athuguð notkun geðlyfja.
Stór hluti þeirra sem höfðu óráð og glöp
notuðu geðyf. Sérstaklega var notkun
sefandi geðlyfja (neuroleptics) áberandi
og þunglyndislyfja (antidepressives) hjá
glapahópnum. Það hlýtur að endurspegla
tilraun meðferðaraðila til þess að reyna að
meðhöndla þau geðrænu einkenni sem fylgja
oft skertri skilvitund.
Notkun róandi lyfja og svefnlyfja er
hlutfallslega eins í öllum hópunum þremur
og í ljós kom að tæplega þriðjungur hópsins
notaði einhver svefnlyf við komu og einn
af hverjum tíu notaði róandi lyf. Fjórðungur
notaði tvö eða fleiri geðlyf.
Margar ástæður geta verið fyrir óráði og má
nefna hægðatregðu, heilablóðfall, staðbundna
heilaæðaskemmd, eitlakrabbamein, ofstarfsemi
kölkunga og fjölda lyfja. Vítamínskortur
(einkum B-vítamín) og langvinn áfengisneysla
(oft dulin) geta framkallað glöp og óráð.
Veirusýkingar í heila (t.d. alnæmi) valda
oft skerðingu á skilvitund. Það er einnig
þekkt að geðbrigðasjúkdómar (affect
disorders) geta valdið ástandi sem líkist
óráði (pseudodelirium). Nokkrir starfrænir
geðsjúkdómar geta valdið einkennamynstri
ógreinanlegu frá óráði. Því geta fjölmargir
líkamlegir sjúkdómar kallað fram óráð
meðal aldraðra og á það sérstaklega við um
Alzheimer-sjúkdóm og heilasjúkdóma af
völdum æðakölkunar (14,28,30,31,35).
í athugun okkar var hjartabilun (congestive
cardiac failure) talin hafa valda óráðsástandi
í þremur tilvikum af hverjum tíu og
heilablæðing (stroke) og sýking (sepsis) í
fjórum tilvikum af tíu. Þessar niðurstöður eru
í samræmi við aðrar rannsóknir (14,30-32,36)
en oft er fleiri en ein orsök fyrir óráði meðal
aldraðra (36).
Einkenni sem sjúklingar höfðu við komu
endurspegla greiningar á læknabréfum. Þegar
litið var á læknabréf sjúklinga í glapahópnum
reyndust sjö af 50 (14%) hafa skrásett glöp
(Dementia; 290) sem aðalgreiningu (fyrsta
greining) en væri litið á allar greiningar voru
18 (36%) með greininguna glöp. í hópnum
með óráð, þar sem 26 höfðu skilmerki DSM-
III-R um glöp fékk enginn sjúklingur glöp
sem aðalgreiningu en fjórir (15%) fengu
glöp (Dementia; 290) sem aðra greiningu
á læknabréfi. Telja má að greining glapa
í læknabréfum í aðeins 36% tilvika stafi
af vangreiningu. Glöp hafa veruleg áhrif á
meðferð og horfur sjúklinga og túlka þarf
allar klínískar upplýsingar í ljósi þess. Þau
skimpróf sem notuð voru eru í eðli sínu svo
gróf að þau ná aðeins til miðlungs og erfiðra
glapa. I reynd hlýtur það að skipta verulegu
máli með tilliti til árangurs meðferðar.
Sjúklingar sem höfðu merki um óráð við
innlögn voru mjög veikir líkamlega og dóu 12
( 37%) meðan á dvöl á lyflækningadeildinni
stóð en 8% þeirra sem höfðu einungis glöp.
Erlendar rannsóknir hafa sýnt að dánartíðni
sjúklinga með óráð er há, 18-37% (25,28).
Líta verður á aldraða sjúklinga með óráð
sem mjög alvarlega veika einstaklinga með
skertar batahorfur. Meta þarf nákvæmlega
sjúkdómseinkenni þessara sjúklinga og
meðferð svo takast megi að forða andláti
eða draga úr langvinnum veikindum. Læknar
sem taka á móti bráðveiku, öldruðu fólki á
sjúkrahúsum þurfa því að geta notað einföld
skimpróf. Astæða er til að mæla með notkun
MSQ í fyrstu skimun á skilvitund. Þegar
frekari athugunar er þörf má nota MMSE
til dæmis þegar einkenni eru væg eða áfram
er grunur um skilvitlega truflun og MSQ
gagnast ekki. Þessi tvö próf hafa þegar öðlast
viðurkenningar og eru notuð víða um heim
(8,10,12,13,26,37).
SUMMARY
A prospective study of 272 patients, 70 years and
older, admitted as an emergency to the medical
department at Borgarspítalinn, Reykjavík, lceland,
was carried out to evaluate the causes, outcome and
prevalence of delirium and dementia.
Cognitive function was assessed with Mental
Status Questionnaire (MSQ) and Mini-Mental
State Examination (MMSE) and further evaluated
by Diagnostic and Statistical Manual of Mental
Disorders, 3rd Edition, Revised (DSM-III-R) for
delirium and dementia.
Severe cognitive dysfunction was present in 32%
of all acute medical admissions further evaluated as
dementia 18.4% and delirium in 13.6%. Concurrent