Læknablaðið - 15.01.1992, Blaðsíða 11

LÆKNABLAÐIÐ 1992; 78: 9-13.
9
NABLAÐIÐ
THE ICELANDIC MEDICAL JOURNAL
l.æknaíelag Islands og
Larknaíclag Rcykjavikur
78. ARG. - JANÚAR 1992
Um stjórnunarhlutverk
lækna
SAMANTEKT
I því sem hér fer á eftir verður reynt að gera
grein fyrir þeim breytingum, sem orðið hafa
á áhrifum lækna í stjómun heilbrigðismála og
ástæðunum fyrir þessum breytingum. Bent er
á hugsanlegar leiðir til að snúa þessari þróun
við, meðal annars með því að auka hlut lækna
í stjómun sjúkrastofnana. í þvf sambandi
er lögð fram tillaga að skipuriti fyrir stjórn
Ríkisspítalanna, en samsvarandi skipurit mætti
gera fyrir aðrar sjúkrastofnanir.
FORMÁLI
Þegar Landspítalinn tók til starfa fyrir 60
árum síðan, hefði það trúlega þótt ósennilegt,
að honum væri stjómað af öðrum en
læknislærðum mönnum.
Þó er nú svo komið, að tveir af æðstu
stjómendum Ríkisspítalanna eru
verkfræðingar, sem hvorugur hafa tekið
beinan þátt í þeim störfum, sem unnin eru á
stofnunum Ríkisspítalanna, nema skrifstofunni.
Ætli það þætti ekki dálítið undarlegt, ef
Rafmagnsveitum ríkisins væri stjómað af
lækni eða Rannsóknastofnun landbúnaðarins
af heimspekingi?
Höfundur er yfirlæknir lýtalækningadeildar Landspítalans
og var formaöur læknaráðs Landspítalans, þegar hann
flutti erindi þaö, sem er uppistaöa þessa leiðara, á fundi
yfirlækna á Landspítalanum 29. nóvember 1990.
ÞAÐ SEM VAR ...
I bandarískri bók, Socioeconomics of Surgery,
sem ég hef verið að glugga í undanfarið
og fjallar um þjóðfélagsleg og efnahagsleg
viðhorf í skurðlækningum, kemur það fram
á einum stað, að þeir eru að verða fleiri
sem stjóma vinnu skurðlækna, heldur en
skurðlæknarnir sjálfir. Þegar ég og flestir
þeirra, sem hér eru inni, vorum öllu yngri,
voru landlæknir og síðar ráðuneytisstjórinn
í Heilbrigðisráðuneytinu, báðir læknar,
formenn stjómar Ríkisspítalanna. Þeir
Guðmundur heitinn Gestsson og Georg heitinn
Lúðvíksson voru að vísu skrifstofustjóri
og framkvæmdastjóri Ríkisspítalanna,
en þeirra tíma yfirlæknar réðu lögum
og lofum um allt er varðaði læknisfræði
og þau læknisfræðilegu verkefni sem
spítalinn hafði með höndum. Sama gilti
raunar annarsstaðar, Matthías Einarsson
og síðar Bjami Jónsson voru einráðir á .
Landakotsspítalanum og Guðmundur Karl
Pétursson á Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri.
Valdahlutföllin voru að vísu nokkuð farin að
raskast þegar Borgarspítalinn tók til starfa, en
þó var honum í upphafi stjómað af læknum.
Það er fróðlegt að velta því fyrir sér, hvemig
þessi þróun hefur orðið, hvað hefur gert það
að verkum að stjómunarleg áhrif lækna hafa
minnkað stöðugt. Þessi þróun er ekki bundin
við ísland. Ef stjómkerfi annarra sjúkrahúsa á
Norðurlöndum eru skoðuð, kemur það í ljós
sem ég sagði áður, að áhrif lækna í stjómun
fara minnkandi. Og það er ef til vill tímanna
tákn, að á síðastliðnu sumri var haldin hér
fjölþjóðaráðstefna spítalastjóra, sem fjallaði
um siðfræði spítalastjórnunar. Eg hlustaði á
flest erindin sem þama voru flutt og gat ekki
annað heyrt, en að hér væri verið að fjalla um
læknisfræðilega siðfræði, þó flytjendumir væru
flestir ólæknislærðir. Þá er líka forvitnilegt
að hugleiða þær breytingar sem orðið hafa á
stöðu annarra heilbrigðisstétta en lækna. Ef
við höldum okkur við æskudagana, þá voru
hjúkrunarfræðingar eins og nú fjölmennasta
hjálparstéttin. Hjúkrunarfræðingum og öðrum
hjálparstéttum var stjórnað af læknum,
þó vald þeirra á heimavelli væri stundum
mikið, hefðu vafalaust fáir látið sér það til
hugar koma að hjúkrunarfræðin yrði svo
sjálfstæð, að læknar hættu að skipta sér af
störfum hjúkrunarfræðinga, og þessi þróun
á ekki aðeins við hjúkrunarfræðinga, heldur