Læknablaðið - 15.01.1992, Blaðsíða 26

24
LÆKNABLAÐIÐ
Eins og fram kemur á töflu I, þá eru konur,
sem fá geðlyf, mun fleiri en karlar, eða
nánast 65% af heildarfjölda. Um það bil
60% einstaklinganna var ávísað aðeins einu
geðlyfi á hverjum lyfseðli, en hver sjúklingur
fékk að meðaltali 1.3 lyfseðla á mánuði með
geðlyfjum. A 16% lyfseðlanna voru þrjú
geðlyf eða fleiri, svipað hjá körlum og konum.
Þó að fjöldi einstaklinga, sem fengu geðlyf
afgreidd 1989 hafi aukist miðað við 1984,
þá endurspeglar það eingöngu fjölgun
Reykvíkinga samkvæmt skýrslum Hagstofu
íslands. Einnig er fjöldi geðlyfjaávísana
á hverjum lyfseðli nánast óbreyttur, en
heildarfjöldi geðlyfjaávísana hefur heldur
aukist. Hlutfall lyfseðla með fleiru en einu
geðlyfi hefur aðeins aukist, eða úr 36.9%
af lyfseðlum hjá körlum í 40.1% og úr
34.1% af lyfseðlum hjá konum í 38.3%.
Meðalávísanafjöldinn á geðlyf á hvem
einstakling hefur aukist úr 1.66 í 1.78.
Á töflu II er geðlyfjum skipt í fimm flokka
eftir verkunarmáta lyfjanna. Flokkamir
eru sefandi lyf (neuroleptics), róandi
lyf (tranquillizers), svefnlyf (hypnotics),
geðdeyfðarlyf (antidepressants) og örvandi lyf
(stimulants). Taflan sýnir fjölda einstaklinga
sem fengu lyf úr þessum flokkum. Margir
fengu fleiri en eitt lyf. Að undanskildum
örvandi lyfjum þá fá mun fleiri konur
ávísanir á geðlyf en karlar. Konur fengu
eingöngu fjórðung lyfseðla á örvandi lyf,
en reyndar er um mjög fáa lyfseðla að ræða
í þeim flokki. Ef litið er á ávísanir á önnur
geðlyf, þá voru konur 64% þeirra sem fengu
lyfseðla með sefandi lyfjum og 68% ávísana á
geðdeyfðarlyf.
Algengustu geðlyfin, sem ávísað var, eru
svefnlyf og róandi lyf. Svefnlyfin hafa heldur
vinninginn, 56% fengu lyfseðla með þeim,
en róandi lyfin fengu 50%. Rúmlega 17%
sjúklinganna fengu geðdeyfðarlyf, en sefandi
lyf fengu aðeins rúmlega 8%.
Þegar þetta er borið saman við niðurstöður
könnunarinnar frá 1984 kemur í ljós að færri
karlar fá ávísað sefandi lyfjum en áður. Þeim
fækkar einnig sem fá róandi lyf. Hins vegar
fjölgar þeim sem fá svefnlyf um nærri 30%
og þeim sem fá geðdeyfðarlyf fjölgar um
þriðjung.
Ætla má að læknar leysi brýnustu vandamál
sjúklinga í byrjun og ávísi fyrst lyfjum
vegna þeirra. Á töflu III er sýnt í hvaða
röð á lyfseðli viðkomandi lyf voru.
Ennfremur sýnir taflan heildarfjölda ávísana
á hvert lyf. Veruleg fjölgun verður á
svefnlyfjaávísunum. Að öðru leyti var ekki
um umtalsverða breytingu að ræða frá árinu
1984, að undanskildu því að árið 1984 voru
geðdeyfðarlyf fyrsta lyf af geðlyfjum á nær
95% lyfseðla, en nú hefur það hlutfall lækkað
niður í tæplega 78%. Á sama tíma og nokkur
fjölgun verður á ávísunum á geðdeyfðarlyf, þá
lækka þau í sessi á lyfseðlinum, ef svo má að
orði komast.
Þegar á heildina er litið hefur ekki orðið nein
breyting á símalyfseðlum frá árinu 1984.
Hlutfall sefandi lyfja, sem er ávísað í gegnum
síma, er mjög svipað og áður eða rúmlega
30%. Símaávísunum á róandi lyf hefur
fækkað en fjölgað að sama skapi á svefnlyf.
Nokkur aukning hefur orðið á símaávísunum á
þunglyndislyf (tafla IV).
Tafla V sýnir dreifingu skilgreindra
dagskammta (SDS), sem sjúklingar fengu
ávísað í þessum mánuði, og tafla VI sýnir
dreifingu eftir ávísanafjölda, sem hver
sjúklingur fékk.
Verulegur meirihluti þeirra, sem fengu
svefnlyf, róandi eða sefandi lyf, fengu þau í
fremur litlu magni, þ.e. 30 SDS eða minna.
Þetta gildir fyrir 67% þeirra, sem fengu
ávísað svefnlyfjum, 75% þeirra sem var
ávísað svefnlyfjum og nær 73% af þeim, er
fengu lyfseðil á sefandi lyf. Meira magni
geðdeyfðarlyfja, reiknað í SDS, var ávísað á
hverjum seðli eins og fram kemur í töflu V.
Tafla VI sýnir, að langflestir fá eingöngu einn
lyfseðil á mánuði.
Þegar litið er á breytingar milli áranna 1984
og 1989 þá er kannski athyglisverðast að
hlutfall þeirra, sem fá 30 SDS skammta
af svefnlyfjum eða færri á einum mánuði,
jókst mjög, eða frá um það bil 25% í 67%.
Athyglisvert er, að þeim, sem fengu tiltölulegu
miklu magni ávísað bæði af sefandi lyfjum
og geðdeyfðarlyfjum, fjölgaði heldur. Hvað
varðar sefandi lyf þá hækkar hlutfall þeirra
sem fá 91 SDS eða meira í mánuðinum
úr 2.4% í 7.9% og samsvarandi hlutfall
geðdeyfðarlyfja hækkar úr 8.3% í 14.7%.