Læknablaðið - 15.01.1992, Blaðsíða 12

10
LÆKNABLAÐIÐ
einnig um ýmsar aðrar hjálparstéttir, svo sem
sjúkraþjálfara og fleiri.
HVERS VEGNA MISSTU LÆKNAR
FRLMKVÆÐIÐ?
Hvernig stendur á því að læknar hafa misst
það frumkvæði sem þeir áður höfðu í stjórnun
heilbrigðismála og að völd þeirra fara stöðugt
minnkandi? Er þessi þróun æskileg og mun
hún að lokum leiða til þess að læknar fari að
taka við fyrirmælum um lækningar frá fólki,
sem aldrei hefur séð bam fæðast eða mann
deyja, né veitt sjúkum einstaklingi umönnun?
A ráðstefnu sem haldin var á vegum
læknafélaganna fyrir um það bil 20 árum,
lét ég í Ijós þá skoðun mína að læknar væru
að missa frumkvæðið í heilbrigðismálum
og ef svo héldi fram, sem þá horfði myndi
frumkvæðið endanlega vera algjörlega tekið
úr höndum þeirra. Þetta hefur verið og er að
gerast.
Samt er læknisstarlið að miklu leyti fólgið
í því að stjórna, það er að segja, stjóma því
hvaða aðferðum skuli beita við meðferð
sjúkdóma, hvernig þessum aðferðum skuli
beitt og jafnframt að stjórna þeim aðilum,
sem taka þátt í meðferðinni, ef fleiri eru
en læknar. Þá er yfirlæknisstarf fyrst og
fremst fólgið í stjórnun, því að stjóma
starfseiningum sem fást við tiltekin afmörkuð
verkefni og sjá um það, að hver starfsmaður
innan þessarar einingar gegni sínu starfi,
þannig að heildarmarkmiði einingarinnar
verði náð. Þannig er stjórnun meginþáttur
í læknisstartinu. Má það þá vera, að
læknastéttinni hafi mistekist svo hörmulega að
gegna þessu hlutverki sínu, að þeirri skoðun
er víða haldið á lofti, að læknar séu, svona
almennt séð, vonlausir stjórnendur.
Sé eitthvað til í þessari staðhæfingu, hvar væri
þá orsakanna að leita?
LEIÐIR LÆKNANÁMIÐ TIL
ÞRÖNGSÝNI?
Við skulum aðeins líta á læknanámið. Sá
sem byrjar læknanám og ætlar að ná árangri,
verður að einbeita sér að því og engu öðru. I
læknanáminu beinist athygli stúdentsins fyrst
og fremst að takmörkuðum viðfangsefnum
sem tilheyra læknisfræðinni, en næsta
lítið er kennt um þjóðfélagslegt hlutverk
læknisfræðinnar og læknanna, hvað þá að
læknastúdentamir læri grunnatriði stjómunar.
Hér má auðveldlega bæta úr og þar að auki
finnst mér að gjarnan mætti leggja áherslu á,
að leita að þeim einstaklingum sem hæfastir
eru til stjómunar.
Þegar hinu almenna læknanámi er lokið, fara
flestir læknar í einhverskonar sémám. Þetta
sémám er ýmist sótt á stofnanir hérlendis
eða erlendis, en beinist að því að takmarka
áhugasvið læknisins við ákveðná sjúkdóma
eða sjúkdómaflokka og þegar sémáminu
er lokið beinir læknirinn athyglinni fyrst
og fremst að þessu takmarkaða sviði og
hneigist til að mikla fyrir sér mikilvægi þess í
heildarrófi læknisfræðinnar. Sá stjómunarstíll
sem af þessum hugsunarhætti leiðir, felst í
því að horfa fyrst og fremst á eigin verkefni
og gera kröfur fyrir þeirra hönd, en sjá þau
ekki í eðlilegu samhengi við aðra þætti
læknisfræðinnar.
Þetta virðist í raun eiga við bæði um þröngar
sérgreinar og opnari greinar, svo sem
heimilislækningar.
AÐ DEILA INNBYRÐIS
Læknar í stjómunarstöðum í heilbrigðiskerfinu
hafa því oft sóað tíma sínum í að rífast um
vægi einstakra þátta og reyna að helga sér
og sinni sérgrein óeðlilegan stóran hluta af
heilbrigðismálakökunni. Af þessu hefur svo
leitt að einstakir sjúkdómar hafa náð að teljast
öðrum þýðingarmeiri, og einstaka stofnanir
hafa náð að þróast óeðlilega á kostnað
annarra. Þetta á auðvitað ekki bara við um
Island. Þá hafa læknar sem stjóma ákveðnum
verkefnum eða ákveðnu verkefni í læknisfræði
haft tilhneigingu til að horfa fram hjá kostnaði
og hefur þetta orðið sérstakt vandamál eftir
að það varð Ijóst að ekki væri hægt að verja
ótakmörkuðu fé til heilbrigðismála. Þetta
einkapot hefur að sjálfsögðu leitt til þess að
læknar hafa ekki getað komið sér saman um
forgangsröðun verkefna og skipulagningu
heilbrigðismála almennt. Meðan heilbrigðismál
höfðu tiltölulega lítið efnahagslegt og pólitískt
vægi í þjóðfélaginu voru læknar látnir um að
stýra þeim í skjóli faglegrar þekkingar, en eftir
því sern hlutur heilbrigðismála í opinberum
rekstri hefur vaxið, hefur pólitískt vægi þeirra
einnig aukist.