Læknablaðið - 15.08.1993, Blaðsíða 19

LÆKNABLAÐIÐ 1993; 79: 227-31
227
Helga Dröfn Högnadóttir, Þórarinn Tyrfingsson, Arthur Löve
GREINING LIFRARBÓLGUVEIRU B:
FARALDUR MEÐAL FÍKNIEFNANEYTENDA
ÁGRIP
Á Rannsóknastofu Háskólans í veirufræði tók
áhætturannsóknadeild til starfa í apríl 1988.
Fyrstu þrjú starfsár deildarinnar greindust 85
ný tilfelli lifrarbólguveiru B sýkingar. Flestir
hinna nýsýktu voru á aldrinum 15-40 ára og
voru fíkniefnaneytendur sem höfðu sprautað
sig í æð og notað sameiginlegar sprautur.
Til að kanna algengi fyrri lifrarbólguveiru
B sýkinga voru kjarnamótefni mæld í úrtaki
sýna frá 1100 einstaklingum á ýmsum aldri.
Engir innan 15 ára aldurs höfðu kjarnamótefni
en algengi þeirra fór síðan vaxandi með
hækkandi aldri og meðal 64 ára og eldri
reyndist algengið 6,5%. Einnig var athugað
algengi fyrri sýkinga hjá hópi einstaklinga
sem hafði sögu um nýlega fíkniefnaneyslu í
æð. Af 34 einstaklingum reyndust 11 (32%)
með kjarnamótefni gegn lifrarbólguveiru B. Er
ljóst að lifrarbólguveiru B sýking hefur breiðst
mjög hratt út meðal sprautufíkla hérlendis.
INNGANGUR
Lifrarbólguveira B (hepatitis B) er DNA
veira af Hepadnaviridae ættbálki (1). Hún
er eina þekkta mannaveiran af þessunt
ættbálki en skyldar veirur eru til í nokkrum
dýrategundum. Þessar veirur eru búnar þeim
eiginleikum að geta í sumum tilfellum valdið
þrálátum (chronic) sýkingum. Sýking af
völdum lifrarbólguveiru B er algeng víða í
þriðja heiminum, einkum í Suðaustur-Asíu þar
sem sýking verður oftast kringum fæðingu
og leiðir í mörgum tilfellum til þrálátrar
sýkingar (2-5). Á Vesturlöndum er hins
vegar lifrarbólguveiru B sýking að jafnaði
mun sjaldgæfari nema þá helst í nokkrum
áhættuhópum svo sem hjá sprautufíklum
og samkynhneigðum þar sem veiran berst
með blóði eða við kynmök (6,7). Fyrir tíma
Frá Rannsóknastofu Háskólans í veirufræði og SÁÁ að
Vogi. Bréfaskriftir, fyrirspumir: Arthur Löve, Rannsóknastofu
Háskólans í veirufræði, Ármúla 1a, Pósthólf 8733, 128
Reykjavík
skimunar fyrir veirunni í blóðbönkum barst
hún oft með blóðgjöfum en nú er þessi
smitleið sjaldgæf. Þrálátar sýkingar eru
fátíðar á Vesturlöndum þar sem sýking verður
oftast á fullorðinsárum miðað við lönd þriðja
heimsins.
Greining lifrarbólguveiru B fer fram á
áhætturannsóknadeild Rannsóknastofu
Háskólans í veirufræði, á rannsóknadeild
Borgarspítalans og í Blóðbankanum,
þar sem skimað er fyrir veirunni í
blóðgjöfum. Hér verður gerð grein fyrir
lifrarbólguveiru B greiningu á Rannsóknastofu
Háskólans í veirufræði fyrstu þrjú starfsár
áhætturannsóknadeildar.
AÐFERÐIR OG EFNIVIÐUR
Við athuganir á lifrarbólguveiru B smiti er
einkum mælt HB.Ag, sem er yfirborðshluti
veirunnar og merki um nýja eða þráláta
sýkingu og and- HBC sem eru mótefni gegn
kjarnaprótínum veirunnar og merki fyrri
sýkingar. Einnig er hægt að mæla and- HB,
sem er notað til að kanna afturbata eftir
lifrarbólgu og til að meta árangur bólusetninga
og HBL.Ag ásamt and- HBC sem eru taldar
mælistikur á smithættu. Til þessara mælinga
voru notuð efni (kit) frá Organon-Teknika
(Turnhaut, Belgíu).
Til Rannsóknastofu Háskólans í veirufræði
berast sýni frá læknum hinna ýmsu
sjúkrastofnana og heilsugæslustöðva.
Ástæður fyrir beiðni um rannsókn fyrir
lifrarbólguveiru B eru ýmsar og má helstar
nefna: gulu eða hækkuð lifrarensím af
óþekktum orsökum þar sem lifrarbólguveirur
gætu átt hlut að máli, skimun til dæmis
heilbrigðisstarfsfólks, blóðskilunarsjúklinga,
áfengis- og fíkniefnasjúklinga, undirbúningur
fyrir gervifrjóvgun eða líffæraflutninga
og athugun á ónæmi eftir bólusetningu.
Því miður eru oft ekki tilgreindar ástæður
rannsóknar á beiðni um lifrarbólgupróf. Oft