Læknablaðið - 15.08.1993, Síða 49

LÆKNABLAÐIÐ
255
Síðan á frekari binding sér ekki stað, en
bindingin er mjög stöðug og losnar óverulegur
hluti efnisins frá frumunum á næstu
klukkustundum. Með þessari aðferð er hægt
að kortleggja blóðflæði innan heilavefsins
nákvæmar en með þeirri aðferð að gefa stórt
lyfber, sér í lagi ef beitt er sneiðmyndatækni
(SPECT), og skera þannig úr um hvort
mikilvægir hlutar heilans séu óstarfhæfir (4,5).
Það er svo aftur siðfræðilegt og lögfræðilegt
vandamál hve mikill hluti heilans þarf að vera
óstarfhæfur til þess að um heiladauða teljist
vera að ræða (6).
Með ísótópaaðferðum má þannig sýna
með óyggjandi hætti hvort blóðflæði til
heila hafi stöðvast fyrir fullt og allt, þegar
klínískur grunur er um heiladauða. Telst
aðferðin miklu öruggari en heilarit (7,12).
Notkun ísótópaaðferða getur stytt þann
tíma sem fylgjast þarf með sjúklingi áður
en hann er tekinn úr öndunarvél og er
það tvímælalaust til bóta, ekki síst þegar
líffæraflutningur kemur til greina (5,14).
Annar kostur aðferðarinnar er, að myndir
sem hún gefur af ástandinu er auðvelt að
skýra fyrir aðstandendum, sem og fyrir rétti
sé þess þörf (7). Aðferðin getur haft afgerandi
þýðingu, þegar ástæða fyrir dái sjúklings
er óviss, til dæmis grunur um lyfjaeitrun. í
slíkum tilvikum getur ísótópaskann, dæmigert
um heiladauða, flýtt mjög greiningu og
gert umfangsmikla rannsókn á hugsanlegri
lyfjaeitrun ónauðsynlega (8). I þeim tilvikum
þegar beitt hefur verið meðferð gegn
skaðlegum áhrifum heilabjúgs, svo sem
kælingu eða svefnlyfjagjöf, eru bæði klínísk
(physical) skoðun og heilarit gagnslaus.
ísótópaskannið hefur þá afgerandi þýðingu
til að meta hvort átt hafi sér stað það tjón á
heila að ekki verði aftur snúið til lífs (9,14).
I leiðbeiningum nefndar á vegum bandarísku
stjórnsýslunnar frá árinu 1981 er bent
á blóðflæðirannsókn með ísótópa-bolus
og gammamyndavél sem örugga aðferð
til staðfestingar á klínískri greiningu
heiladauða (10). Að sömu niðurstöðu, þó
með fyrirvara varðandi börn yngri en tveggja
mánaða, komst nefnd á vegum þriggja
bandarískra læknasamtaka árið 1987 (11).
Þrátt fyrir þennan fyrirvara bendir flest til að
ísótóparannsóknir séu áreiðanlegri en heilarit
og aðrar tauga-lífeðlisfræðilegar aðferðir til að
meta heiladauða nýbura (5,10,11).
í grein frá 1985, þar sem fjallað er um
204 einstaklinga, komast Goodman,
Heck og Moore að þeirri niðurstöðu, að
ísótópa-æðarannsókn sé mikilvægasta
aðferðin til greiningar heiladauða (12).
Fáist ákveðin vísbending um heiladauða
úr slíkri rannsókn, telja höfundar að óþarfi
sé að endurtaka heilarit eða fylgjast frekar
með sjúklingi, jafnvel þótt einhver virkni
sjáist á heilariti. Aðrir ráðleggja í slíkum
tilvikum 12 klukkustunda athugunartíma,
enda þótt enginn þeirra einstaklinga, sem
þeir greindu með heiladauða samkvæmt
ísótóparannsóknrannsókn, hafi haldið lífi (7).
Fullyrða má að aðferðin sé eins áreiðanleg
og æðamyndataka með röntgen-skuggaefni
(9,13) og hún hefur í för með sér mun minna
inngrip og er algjörlega hættulaus. Hana má
endurtaka með stuttu millibili, sýni fyrsta
rannsókn blóðflæði til heila, en klínískur
grunur er ennþá um heiladauða (12).
Reid og meðhöfundar (14) skýra frá þremur
sjúklingum sem voru taldir heiladauðir
samkvæmt klínískri skoðun, en reyndust
með tiltölulega eðlilegt blóðflæði þrátt fyrir
mikla höfuðáverka og hækkaðan þrýsting
í höfuðkúpu. Tveir þessara sjúklinga lifðu
af, en sá þriðji dó úr lungnabólgu. Einnig
greina Goodman og félagar (12) frá þremur
tilvikum, þar sem ísótóparannsókn var
eðlileg í einstaklingum sem fengið höfðu
klíníska greiningu heiladauða. Eftir að
ísótóparannsóknin hafði verið gerð kom í
ljós að klíníska greiningin var röng. í tveimur
tilvikum hafði óreyndur læknir framkvæmt
greininguna. Þrátt fyrir fulla gjörgæslu voru
sjúklingamir áfram í dái og létust báðir að
nokkram dögum liðnum. I þriðja tilvikinu
var greiningin gerð af taugaskurðlækni og
virtist sjúklingurinn sýna öll klínísk merki
um heiladauða. Eftir að sýnt hafði verið
fram á eðlilegt blóðflæði til heila með
ísótóparannsókn kom í ljós að um var að ræða
barbiturat-eitran. Sá sjúklingur náði bata.
LOKAORÐ
Grein þeirra Christians og Elínar í
Læknablaðinu, sem orðið hefur tilefni til
þessara athugasemdá, er hin fróðlegasta og
fjallar um efni sem er mikillar athygli vert.
Að undanskildu því atriði, sem hér hefur
verið gagnrýnt, eru undirritaðir sammála
höfundunum um flest það sem sagt er í