Læknablaðið - 15.08.1993, Blaðsíða 47

LÆKNABLAÐIÐ 1993; 79: 253-6
253
Eysteinn Pétursson, Davíö Davíösson
BRÉF TIL BLAÐSINS:
ísótóparannsóknir og heiladauði
Fyrir skömmu birtist grein í Læknablaðinu,
Greining heiladauða (1), eftir Christian
Kruse-Larsen og Elínu Jónasdóttur Sörensen.
Þar er fullyrt, að »...ísótópamyndatökur af
heila...(hafi) reynst bœði tímafrekar og erfiðar
íframkvœmd«. Eina heimildin sem höfundar
gefa fyrir þessari fullyrðingu er grein frá árinu
1969 eftir Goodman JM og fleiri í JAMA (2).
1 þessari grein Goodmans og samverkamanna
hans, sem er sú fyrsta sem birtist um þetta
efni, er sagt frá blóðflæðiathugunum með
ísótópum og gammamyndavél á rúmlega 500
einstaklingum. Blóðflæði sást vel í heilaæðum
og venusínusum í öllum einstaklingunum,
nema þremur, þar sem ekkert blóðflæði sást.
Þessir þrír einstaklingar voru þeir einu í
hópnum sem höfðu verið greindir klínískt með
heiladauða. Þeir voru í dái og með útvíkkuð,
viðbragðslaus ljósop, háðir öndunarvél og
með flatt (isoelectric) heilarit. Við krufningu
fundust miklar »autolytískar« breytingar í
heila þessara sjúklinga, og samrýmdust því
sem þá var kallað »respirator brain«.
Hvergi í grein þeirra Goodmans og félaga
er sagt að rannsóknin sé tímafrek eða erfið
í framkvæmd. Þvert á móti er hún talin
»...simple technique for detecting impairment
of cerebral perfusion (and) should become
more generally available«. Rannsóknin tók
aðeins eina mínútu frá því að geislavirka
efninu var sprautað í æð, og undirbúningur
var ekki annar en flutningur sjúklings á
ísótópastofu. Þar var höfuð sjúklinganna sett
undir skynjara gammamyndavélar og 15 mCi
99mTc-perteknetat síðan gefið sem »bolus«
í bláæð. A bilinu fimm til 24 sekúndum
eftir inngjöf voru svo teknar átta þriggja
sekúndna myndir á Polaroid filmu og tvær
fimm sekúndna myndir á 8”xl0” röntgenfilmu
með fimm sekúndna millibili.
A þeim rúmlega 20 árum sem liðin eru síðan
Frá (sótópastofu Landspítalans.
þessi tímaritsgrein birtist, hefur að sjálfsögðu
áunnist aukin reynsla á aðferðinni, og er hún
orðin enn einfaldari og öruggari. Þannig
þarf ekki lengur að toga Polaroid myndir
úr hylki á fárra sekúndna fresti, heldur er
geislavirknin nú skráð á tölvudisk. Getur
sú skráning farið fram með miklum hraða,
allt að 100 myndir/sek. Síðan má meðhöndla
þessar upplýsingar með ýmsum hætti, búa til
myndir með hvaða tímalengd sem er og beita
tölulegum aðferðum. Tölva sem þessi var sett
upp á Landspítalanum árið 1979. A mörgum
sjúkrahúsum eru færanlegar tölvutengdar
gammamyndavélar, sem hægt er að fara með á
sjúkradeildir, þar með talin gjörgæsludeild.
ísótópaaðferð hefur einu sinni verið beitt
til greiningar heiladauða á Landspítalanum.
Það var árið 1980 á tveggja ára gömlu barni
með þindarslit og sprunginn maga. Barnið
fór í bráðaaðgerð. Meðan á aðgerðinni stóð,
stöðvaðist hjarta barnsins og þrátt fyrir
að því er virtist giftusamlega endurlífgun
fylgdu ýmis vandamál í kjölfarið. Rúmum
hálfum sólarhring eftir að barnið var
komið með útvíkkuð stjörf ljósop var gerð
ísótóparannsókn og samrýmdist niðurstaða
hennar heiladauða, ekkert blóðflæði sást til
heila. Fáeinum klukkustundum síðar var
tekið heilarit, en það var talið »gjörsamlega
ófullnægjandi rit, en gæti verið ísóelektrískt«.
Ritið var endurtekið tæpum sólarhring
síðar og var þá talið »að öllum líkindum
ísóelektrískt«. »Riðstraumsartefaktar« og
truflanir frá EKG sáust í ritinu, en engin
virkni, sem líklegt var talið að stafaði frá
heila. Sama dag var gerð fjögurra æða
myndataka með skuggaefni á röntgendeild
og var niðurstaða þeirrar rannsóknar »engin
cirkúlation intracranielt, RD: mors cerebri.«
Við rannsóknina á Isótópastofu Landspítalans
voru bæði teknar Polaroid myndir og lesið inn
í tölvu. Mynd 1B og 1D sýna ástandið annars
vegar sex til níu sekúndum og hins vegar