Læknablaðið - 15.04.1994, Side 35

LÆKNABLAÐIÐ
157
at bringe noget i forslag for den. Efter de
gjeldende Begreber er Island ellers den
eneste Del af Danmark hvor Localforholdene
frembyde de fleste af de Betingelser, der
fordres til Kurforsög paa Idioter og Kretins,
og disse Sygdomsformer ere ogsaa der i
overveiende Antal tilstede. I den nœrvœrende
Del af Afhandlingen er Island helt igjennem
behandlet sœrskilt og stillet op imod
Danmark, for tydeligere at vise den store
Differents”. Eins og sést af tilvitnuninni
gerði Hiibertz sér og ljóst að hér á landi væru
mjög góðir möguleikar til faraldsfræðilegra
rannsókna.
Oft hefur verið rætt um að tíðni geðsjúkdóma
fari vaxandi, en erfitt hefur verið að finna
þeirri fullyrðingu öruggan stað. Hér á landi
voru framkvæmdar þrjár faraldsfræðilegar
rannsóknir á árunum 1928-1967 (tafla III).
í þessum rannsóknum var reiknað nýgengi
geðsjúkdóma á grundvelli þeirra sem vitjuðu
geðlæknis í fyrsta sinn. Rannsókn Helga
Tómassonar byggði á fjölda sjúklinga sem
vitjuðu geðlæknis í fyrsta sinn á árunum
1928-1936 (5). Rannsókn Tómasar Helgasonar
byggði á fjölda sjúklinga sem leituðu læknis
í fyrsta sinn á síðustu þremur mánuðum
fyrir talningardaginn, 15. mars 1953 (6).
Rannsókn Lárusar Helgasonar byggði á fjölda
sjúklinga sem leituðu geðlæknis í fyrsta sinn
á árunum 1966 og 1967 (9). Eins og sést á
töflunni var nýgengið svipað í þessum þremur
rannsóknum. Sigurjón Björnsson rannsakaði
algengi geðtruflana hjá reykvískum börnum
á aldrinum fimm til 15 ára. Samkvæmt
niðurstöðum hans þurftu 19% barna á þessum
aldri á aðstoð að halda vegna geðtruflana (8).
Hallgrímur Magnússon fann með
framskyggnri rannsókn á fólki sem náð hafði
74 ára aldri, að algengi geðsjúkdóma var
29,7% við 81 árs aldur og 43,2% við 87 ára
aldur. Nýgengi elliglapa hækkaði úr 1% á ári
við 74 ára aldur í 4% við 85 ára aldur, svipað
fyrir karla og konur. Nýgengi geðlægðar var
nokkurn veginn óbreytt frá 74-85 ára, 0,6% á
ári fyrir karla og 1,1% fyrir konur (11).
Til þess að gera sér betur grein fyrir því, hvort
breyting hafi orðið á tíðni geðsjúkdóma á
fyrri hluta aldarinnar, var ætlunin að rannsaka
fæðingarárganginn 1931 með sama hætti og
fæðingarárgangana 1895-1897. Því miður
fékkst ekki leyfi Tölvunefndar til þess að
Table III. Incidence of mental disorders as represented
by the first consultation with psychiatrist during different
periods. Age 15-69 years.
Year of study Author Rate/year/100,000
1928-36 H. Tómasson (5) 848
1953 T. Helgason (6) 920
1966-67 L. Helgason (9) 833
Table IV. Lifetime prevalence (per cent) of mental
disorders in two birth cohorts in lceland (7, 13*).
Year of birfh 1895-7 1931
Age at study 60-62 56
Schizophrenic disorders .............. 0.7 0.3
Affective disorders .................. 7.8 8.7
Organic disorders .................... 1.6 4.2
Anxiety disorders ................... 10.2 22.6
Substance abuse disorders ............ 3.9 16.7
Other disorders ...................... 6.7 5.3
All mental disorders 30.9 57.8
* Höfundar (13) hafa endurflokkað niðurstöður sínar til
samanburðar við (7).
framkvæma rannsókn á fæðingarárganginum
1931 á sama hátt og eldri árgöngunum. Hann
var þá rannsakaður með annarri aðferð en
hinir eldri. Tekið var staðlað viðtal (DIS)
(12) við annan hvern mann sem fæddur var
1931 og á lífi 1987 (13). Þessi aðferð er
líkleg til þess að finna frekar ýmsa vægari
kvilla. Því er ekki unnt að draga þær ályktanir
af töflu IV, að lífsalgengi geðsjúkdóma
hafi nærri tvöfaldast á síðari árum. Eins
og sést af töflunni er lífsalgengi geðklofa
og geðhvarfasjúkdóms, svo og ýmissa
annarra truflana, svipað í báðum hópunum.
Hins vegar er lífsalgengi kvíðatruflana og
vímuefnamisnotkunar miklu hærra í yngri
hópnum en þeim eldri.
Geðheilbrigðisástand: Fyrir nokkrum árum
var gerð skimleit meðal fólks á aldrinum 20-
59 ára. Rannsóknin byggði á slembiúrtaki
fólks úr öllum kaupstöðum og sýslum
landsins. Samkvæmt niðurstöðum þessarar
könnunar reyndist algengi geðtruflana vera
um 20%, er þar með talin misnotkun áfengis
og annarra vímuefna. Þar til viðbótar má
gera ráð fyrir að 0,6% dvelji á sjúkrahúsum
eða hjúkrunarheimilum vegna geðtruflana og
um 1% séu öryrkjar utan stofnana (tafla V)
þannig að heildaralgengið var um 22% (14).
Þetta er mjög svipuð niðurstaða og fékkst við
rannsókn á öllum Islendingum, sem fæddir
voru á árunum 1895-1897. Þegar þeir voru að