Læknablaðið - 15.12.1994, Blaðsíða 22

534
LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
skýrslukort slysadeildar á læknir að krossa í
reit þar sem spurt er hvort hinn meiddi eða
áverkavaldur hafi verið undir áhrifum áfengis
eða fíkniefna. Einungis var krossað í þessa reiti
í rúmlega 40% tilvika og eru ástæður þess ekki
þekktar.
Umræða
Með því að kanna fjölda sjúklinga sem koma
á slysadeild Borgarspítalans með ofbeldis-
áverka ætti að fást góð mynd af ofbeldi í
Reykjavík, þar sem deildin er eina slysadeildin
í borginni. Einnig vísar lögreglan í Reykjavík
öllum fórnarlömbum og kærendum ofbeldis á
slysadeildina (1).
Um 1980-82 átti sér stað veruleg fækkun á
ofbeldisáverkum. Ekki hefurfundist nein skýr-
ing á þessari breytingu. Engin breyting varð á
skráningarformi á slysadeild. Frá þeim tíma
hefur ofbeldisáverkum fjölgað marktækt hjá
báðum kynjum. Þeir urðu flestir hjá körlum í
lok tímabilsins eða 19,8/1000 en hjá konum var
fjöldinn svipaður og í upphafi eða 7,0/1000. I
Noregi er skráð heildartíðni 4,1/1000 (4) og í
Bandaríkjunum 9,1/1000 (5), þessar tíðnitölur
eru ekki aldursleiðréttar og því ekki saman-
burðarhæfar við okkar rannsókn. Einhver
munur gæti verið milli landanna vegna mis-
munandi skráningar þar sem um 15,9% sjúk-
linga með ofbeldisáverka eru lagðir inn á spít-
ala í Noregi (6) en rétt undir 6% í Reykjavík.
Ofbeldisáverkar eru mun algengari meðal
karla en kvenna, hlutfallið var 2,8 í lok tíma-
bilsins. Kynjahlutfallið hjá þolendum ofbeld-
isáverka í Reykjavík er svipað og í Noregi, þar
sem það er 2,37.
Sú niðurstaða að rúmlega 40% kvenna sem
verða fyrir ofbeldisáverkum verða fyrir þeint
heima hjá sér gefur tilefni til frekari rannsókna
og vekur upp spurningar um það hvort þær
verða fyrir ofbeldi af völdum maka eða sam-
býlismanns.
Um helmingur ofbeldisáverkanna verður
um helgar og stór hluti á veitingahúsi. Gæti
það bent til þess að áfengi konti við sögu. I
þessari rannsókn var ekki hægt að fá neina
marktæka mynd af því hverjir voru undir áhrif-
um, gefur það tilefni til ítarlegri rannsókna.
Hjá báðum kynjum hefur orðið tvöföldun á
ofbeldisáverkum sem eru það alvarlegir að
leggja þarf sjúklinginn inn á spítala. Þetta
bendir til þess að fullyrðingar lögreglu um
aukningu alvarlegs ofbeldis (1) séu réttar og
gefur það tilefni til áframhaldandi rannsókna,
til dæmis á því hvort afleiðingar ofbeldis hafi
breyst og þess vegna þurfi að leggja fleiri inn á
sjúkrahús.
Erfitt er að benda á leiðir til úrbóta meðal
annars vegna þess að lítið er vitað um þann sem
veldur ofbeldinu en þessar niðurstöður gefa
eingöngu upplýsingar um þolandann. Þó er vit-
að að börn, sem verða fyrir ofbeldi eða van-
rækslu í æsku, eiga frekar á hættu að verða
þolendur eða gerendur ofbeldis (8,9).
1 Bandaríkjunum hafa ntargar rannsóknir
beinst að eðli og orsökum ofbeldis og forvörn-
um gegn ofbeldi. Þar hafa yfirvöld að mestu
gefist upp á forvörnum og beita helst hörðum
viðurlögum sem fælingu gegn ofbeldisglæpum
(10). Þar hefur einnig verið sýnt fram á tengsl
ofbeldis við fátækt, atvinnuleysi, kynþáttahat-
ur, áfengisneyslu og eiturlyfjamisnotkun
(11,12).
Ekki er vitað um kostnað vegna ofbeldis og
afleiðinga ofbeldisáverka í íslensku þjóðfélagi.
Telja má þó líklegt að um talsverðan kostnað
sé að ræða ef hafður er í huga gífurlegur kostn-
aður Bandaríkjamanna. Kostnaður þeirra árið
1988 vegna ofbeldis var metinn á 143,8 mill-
jarða Bandaríkjadala (13). Allur samanburður
er mjög erfiður en verðugt rannsóknarefni.
Þegar meta skal á hvaða hóp leggja beri
áherslu í forvarnarstarfi sést að strax við 10-14
ára aldur meiðast töluvert margir vegna of-
beldis og raunar fleiri en á aldrinum 30-34 ára.
Þar sem aðeins lítill hluti meiðist vegna ofbeld-
is í skólurn (6-9%) virðist ganga vel að halda
aga í reykvískum skólum og forða þar með
börnum og unglingum frá því að meiða hvert
annað þrátt fyrir að í skólum og sérlega í frí-
mínútum sé mikill fjöldi barna samankominn á
litlu svæði.
Þess vegna verður að byrja á forvörnum
strax við tíu ára aldur með fræðslu um tilgapgs-
leysi og afleiðingar ofbeldis, en ljóst er að flest
börn fá mikla fræðslu um hið gagnstæða með
kvikmyndum, sjónvarpsþáttum (1) og tölvu-
leikjum.
Konur verða fyrir um 40% ofbeldisáverka í
heimahúsum. Slíkt þyrfti að vera hægt að fyrir-
byggja, með aukinni fræðslu beggja kynja sem
meðal annars miði að því að kvenfólk eigi ekki
að láta bjóða sér ofbeldi, heldur leita úrbóta
svo ofbeldið endurtaki sig ekki og þá kannski
með enn alvarlegri afleiðingum.