Læknablaðið - 15.12.1994, Blaðsíða 49

LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
557
gigt hjá 10 sjúklingum, afleiðing brots hjá fjórum,
iktsýki hjá einum og endurtekin gerviliðaaðgerð hjá
fjórum. Halli á skál var á AP röntgenmyndum að
meðaltali 44 (30-60); og skálin var framsnúin (ant-
eversion) að meðaltali 4 (20 aftursnúin, 10 fram-
snúin). Engir snemmkomnir fylgikvillar voru skráð-
ir eftir aðgerð hjá 19 sjúklingum. Einn sjúklingur
fékk djúpa sýkingu tveimur mánuðum eftir skálar-
aukaaðgerð. Settur var nýr gerviliður hjá honum
með góðum árangri. Hjá 10 sjúklingum var árangur
skálaraukaaðgerðar góður og varð ekki vart við
frekari liðhlaup. Meðaleftirlitstími var 5,4 ár (1-9
ár). Hjá átta sjúklingum brotnuðu skrúfurnar sem
festu skálaraukann og sjö þeirra fóru aftur úr liði.
Hjá samtals níu héldu liðhlaup áfram eftir skálara-
ukaaðgerð. A fjórum þeirra var gerð endurtekin
gerviliðaaðgerð með góðum árangri. Nýjan skálara-
uka fengu þrír, með góðum árangri hjá tveimur, en
einn fór aftur úr liði en hefur haldist í liðnum undan-
farin tvö ár. Tveir þeirra sem fóru úr lið eftir skálara-
ukaaðgerð hafa ekki farið í frekari aðgerðir vegna
lélegs almenns heilsufars.
Ályktun: Skálaraukaaðgerð var gerð með góðum
árangri hjá helmingi sjúklinga, sem er ófullnægjandi.
Endurtekin liðskipti að hluta eða alveg vegna lið-
hlaups eftir mjaðmargerviliðaaðgerð er ennþá besta
lausnin á þessu vandamáli.
13. Yfirlit yfír
gerviliðaaðgerðir á mjöðm á
Borgarspítala 1972-1992
Brynjólfur Jónsson, Brynjólfur Mogensen, Ingi-
björg Richter*, Yngvi Ólafsson, Pórgunnur Ársæls-
dóttir, Þorvaldur Ingvarsson
Bæklunarlækninga- og tölvudeild* Borgarspítalans
Inngangur: Gerviliðaaðgerðir á mjöðm eða hné
eru talin bæta lífsgæði sjúklinga (quality of adjusted
life years) einna mest af öllum læknisfræðilegum
aðgerðum. Aðgerðirnar eru taldar þjóðfélagslega
hagkvæmar. Við kynnum árangur gerviliðaaðgerða
á mjöðm á bæklunarlækningadeild Borgarspítalans.
Efniviður: Gerð var tölvuleit sjúklinga í gagna-
banka bæklunarlækningadeildar Borgarspítalans
sem höfðu farið í mjaðmargerviliðaaðgerð.
Niðurstöður: Frá árinu 1975 til 1992 voru gerðar
672 gerviliðaaðgerðir. Fyrstu liðskipti voru samtals
577 en endurtekin liðskipti að hluta eða alveg voru
alls 95. Af þeim sem fóru í fyrstu liðskipti voru
56,3% konur og 43,7% karlar. Meðalaldur kvenna
sem fóru í fyrstu liðskipti var 65,1 ár (23-92) og karla
67,3 ár (15-91). Meðallegutími þeirra sem fóru í
fyrstu liðskipti var 13,8 dagar. Af 577 fyrstu liðskipt-
um voru 507 gerðar frá árinu 1983. Á tímabilinu hafa
endurtekin liðskipti verið samtals 47 (20 karlar, 27
konur), þar af hafa fjórir farið í þriðju liðskiptin. Að
auki hefur liðskál verið skipt út 20 sinnum og lær-
leggshluta 28 sinnum. Af 577 eigin liðum á Borgar-
spítala hefur þurft að endurtaka liðskipti alveg 17
sinnum, eða í 2,9% tilvika, skipta út liðskál 16 sinn-
um, eða í 2,8% tilvika, og skipta út lærleggshluta 20
sinnum, eða í 3,4% tilvika. Alls þurfti að endurtaka
liðskipti að hluta eða alveg af þeim liðum sem í voru
settir á Borgarspítala á tímabilinu í 9,1% tilvika.
Almennar aukaverkanir virtust fáar en algengasta
staðlæga aukaverkunin var los á gervilið að hluta
eða alveg.
Ályktun: Gerviliðaaðgerðir á mjöðm á Borgar-
spítala virðast hafa gengið ágætlega og árangur svip-
aður og annars staðar. Á tímabilinu hefur þurft að
endurtaka eigin ísetningar í 9,1% tilvika en algeng-
asta staðlæga aukaverkunin var los á gervilið að
hluta eða alveg.
14. Kynning á stöðluðum
liðspeglunar-
aðgerðarlýsingum á hnjám
Vigdís Þórisdóttir, Brynjólfur Jónsson, Brynjólfur
Mogensen, Ingibjörg Richter*, Stefán Carlsson
Bæklunarlækninga- og tölvudeild* Borgarspítalans
Inngangur: Örar framfarir í greiningu og meðferð
með liðspegli og liðspeglunaráhöldum hafa átt sér
stað á síðustu árum. Hérlendis er liðspeglunartækn-
inni fyrst og fremst beitt til að greina og lækna
áverka og sjúkdóma í hnjáliði. Á Borgarspítala eru
gerðar árlega um 350 liðspeglanir á hnjám. Hingað
til hefur hver og einn bæklunarlæknir gert hefð-
bundna aðgerðarlýsingu. Við kynnum árangur af
notkun staðlaðra áverka-, sjúkdóms- og aðgerðar-
lýsinga fyrir liðspeglun á hné.
Efniviður: Pann 1. janúar 1994 var tekin í notkun
tölvuskráning á eyðublaði með nákvæmri áverka-,
sjúkdóms- og aðgerðarlýsingu. Gerð var tölvuleit á
þeim eyðublöðum sem búið var að tölvufæra.
Niðurstöður: Gerðar hafa verið 65 hnéliðspeglan-
ir á 63 einstaklingum. Karlar voru 35 en konur 28.
Þrjátíu og tvær speglanir voru gerðar hægra megin
en 33 vinstra megin. Fyrir aðgerð var grunur um 33
innri liðþófarifur og sex ytri rifur. Tíu voru taldir
hafa slitbreytingar og fjórir fremra krossbandsslit.
Aðrar greiningar fyrir aðgerð voru sjaldgæfari. Eftir
aðgerð reyndust 26 hafa innri liðþófarifur og átta
ytri. Átján voru með slitbreytingar, 11 með liðþels-
bólgu og fimm fremra krossbandsslit. Aðrir sjúk-
dómar eða áverkar komu mun sjaldnar fyrir. Flestar
speglanir, eða 35, voru gerðar á 21-40 mínútum, 18
voru gerðar á innan við 20 mínútum, sex á 41-60
mínútum og í sex tilvikum tók aðgerðin meira en 60
mínútur. Níu aðgerðarlýsingar voru skrifaðar til við-
bótar við stöðluðu skráninguna. Eftir aðgerð fóru 50
einstaklingar heim samdægurs en 11 heim daginn
eftir. Aukaverkanir voru engar.