Læknablaðið - 15.03.1997, Blaðsíða 10

150
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
lækni í fyrsta skipti og 15% fengu róandi lyf
fyrst á sjúkrahúsi. Flestir (60%) sögðust fara
að fyrirmælum læknis um lyfjanotkun, enginn
sagðist taka meira en ráðlagðan skammt. Ann-
ar einstaklingur á heimilinu var einnig með
róandi lyf í 21% tilvika.
Langflestir eða 90% höfðu aðalvitneskju
sína um róandi lyf frá læknum, 6% frá fjölmiðl-
um en fáir nefndu kunningja, ættingja eða ann-
að. Spurt var um vanabindingu, 20% töldu
róandi lyf ekki vanabindandi, 18% töldu þau
vanabindandi væru lyfin notuð daglega í einn
mánuð og 54% væru þau notuð daglega í sex
mánuði.
Spurt var um húsráð og höfðu 55% reynt
önnur ráð en lyf við vandamálum sínum. Mynd
1 sýnir hvaða húsráð eru helst notuð. Mörg
önnur ráð voru einnig nefnd svo sem að lesa,
stunda jóga, fara til sálfræðings, breyta um
fæði, borða, flytja, skipta um vinnu, spila á
píanó eða fara í messu.
Spurt var um slæma samvisku eða sektar-
kennd vegna notkunar róandi lyfja og svöruðu
23% játandi. Sextíu af hundraði hafa reynt að
hætta notkun róandi lyfja. Næsta árið gerðu
15% ráð fyrir daglegri notkun róandi lyfja en
38% gerðu ráð fyrir lítilli sem engri notkun.
Varðandi aðgengi að lyfjum töldu 8% of auð-
velt að fá róandi lyf, 3% töldu það of erfitt, en
flestir töldu það hvorki of auðvelt né of erfitt.
Svefnlyf: Þriðjungur þátttakenda tók svefn-
lyf daglega, 13% nokkrum sinnum í viku, aðrir
sjaldnar. Tuttugu og átta af hundraði höfðu
tekið svefnlyf í eitt til fimm ár og önnur 33%
lengur en fimm ár. Vandamál hafði verið með
svefn innan við einn mánuð þegar 24% hófu
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%
Take a walk
Do physical
exercise or training
Drink alcohol
Talk to friends
and relatives
Try to work more
Try to work less
Relax
notkun svefnlyfja en lengur en eitt ár hjá 29%.
Svefnlyfin voru tekin af 44% þátttakenda áður
en eða þegar farið var í háttinn. Aðrir tóku
lyfin þegar þeir höfðu legið vakandi um tíma,
15% biðu eina klukkustund og 4% tóku svefn-
lyf ef þeir vöknuðu um miðja nótt. Hve langan
tíma það tekur þátttakendur að sofna án svefn-
lyfja vissu 25% ekki og 21% gátu alls ekki
sofnað. í 19% tilvika var einhver annar á heim-
ilinu með svefnlyf.
Flestir eða 74% fengu svefnlyf fyrst hjá
lækni en 20% við dvöl á sjúkrahúsi, fáir eða
6% fengu lyfin lánuð í fyrsta sinn sem þeir
notuðu slík lyf. Lyfin voru tekin samkvæmt
fyrirmælum lækna eða í minna mæli en fyrir var
lagt, enginn gaf upp meiri notkun en þá sem
ráðlögð var af lækni. Langflestir eða 94% telja
hvorki of auðvelt né of erfitt að fá svefnlyf.
Læknar voru helsta uppspretta þekkingar
76% sjúklinga á svefnlyfjum, fáir (7%) nefndu
kunningja eða ættingja og (8%) fjölmiðla.
Spurt var um hættu á ávanabindingu við
notkun svefnlyfja (mynd 2). Almennt var
hætta á ávanabindingu talin aukast með lengri
notkun. Þrjátíu og níu af hundraði töldu svefn-
lyf hafa áhrif daginn eftir en 61% að svo væri
ekki.
Spurt var um notkun húsráða við svefn-
vandamálum og höfðu 55% reynt húsráð
(mynd 3). Algengast var að forðast kaffi, te
eða kók á kvöldin.
Sektarkennd eða slæm samviska vegna notk-
unar svefnlyfja var ekki algeng, 19% svöruðu
spurningu þar að lútandi játandi. Sextíu og sjö
af hundraði höfðu reynt að hætta töku svefn-
lyfja og 28% gerðu ráð fyrir daglegri notkun
svefnlyfja næstu 12 mánuðina, 17% áætluðu
notkun nokkrum sinnum í viku, aðrir sjaldnar.
Fig. 1. Household remedies used against anxiety, percentages
of “yes” answers. (More than one answer could be chosen.)
Fig. 2. Percentages of “yes” answers to the question: “Do you
think hypnotics are addictive if they are used?”