Læknablaðið - 15.03.1997, Blaðsíða 11

LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
151
Svör við spurningum um svefnþörf voru
svipuð hjá báðum hópunum, 62% töldu meðal-
svefnþörf á hverri nóttu sjö til átta tíma, 13%
meira en átta tíma. Spurt var hve margar nætur
einstaklingur geti verið án svefns áður en það
verði hættulegt andlegu eða líkamlegu heil-
brigði, þriðjungur tók ekki afstöðu, 12% töldu
einstakling ekki þola svefnlausa nótt og 18%
aðeins eina svefnlausa nótt.
Umræða
Notkun róandi lyfja: Flestir eiga við langvar-
andi vandamál að stríða áður en gripið er til
róandi lyfja og um helmingur notar lyfin síðan
tilfallandi. Hver kannast ekki við sjúkling sem
vill eiga lyf ef á þarf að halda. Notkunin virðist
ekki mikil og er það í samræmi við aðrar rann-
sóknir um notkun róandi lyfja í heilsugæslu
(9).
Eðlileg notkun róandi lyfja er óljós og fer
eftir um hvaða hóp er að ræða. í þessari rann-
sókn reyndist fimmti hver (17 einstaklingar)
taka lyfin tvisvar til þrisvar á dag og telja höf-
undar það ekki mikið.
Niðurstöður þess hluta rannsóknarinnar
sem fjallaði um stórnotendur róandi lyfja og
svefnlyfja eru einnig á sömu lund en þar kom í
ljós að 20% notenda tók 80% lyfjanna (8).
Athyglisvert er að tæpur helmingur hefur
ekki reynt að hætta notkun lyfjanna Þetta
bendir til að fyrsti lyfseðillinn sé oft ávísun á
langtímanotkun. Áríðandi er því fyrir lækna að
gefa góð ráð og skrifa fyrsta lyfseðil á róandi lyf
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35%
Avoid drinking cotfee
tea/coca cola
in the evening
Take a warm bath
before going to bed
Drink warm milk
& cocoa before
going to bed
Take an evening walk
Do physical exercise
or training
Drink alcohol (beer,
sherry or similar)
before going go bed
Relax
Read
Fig. 3. Household remedies used against insomnia, percenta-
ges of “yes" answers. (More than one answer could be chos-
en.)
að vel athuguðu máli. Meirihluti reynist taka
róandi lyf eingöngu að kvöldi og þá sem svefn-
lyf. Við undirbúning rannsóknarinnar kom
einnig fram að læknar ávísuðu róandi lyfjum til
að auðvelda svefn. Þetta kemur nokkuð á
óvart og skýring er ekki augljós. Telja læknar
minni ávanahættu af róandi lyfjum? Þessi notk-
un róandi lyfja sem svefnlyfja hefur áhrif á
niðurstöðurnar þannig að skipting milli lyfja-
flokkanna verður ekki glögg.
Notkun svefnlyfja: Notkun svefnlyfja reynist
nokkuð ólík notkun róandi lyfja. Langtíma-
notkun svefnlyfja er algengari en langtíma-
notkun róandi lyfja. Fyrsti lyfseðillinn á svefn-
lyf skiptir greinilega miklu máli eins og með
róandi lyf en athyglisvert er að fjórðungur þátt-
takenda byrjaði að taka svefnlyf eftir svefn-
vandamál skemur en einn mánuð.
Sambærileg sænsk rannsókn (7) sýnir nokk-
uð aðra notkun svefnlyfja. í þeirri rannsókn
var hópurinn eldri og munur á svörum að
nokkru í samræmi við það. í sænsku rannsókn-
inni voru fleiri langtímanotendur og meira um
reglubundna notkun. Húsráð voru meira
reynd af Svíum. íslendingar hefja notkun
svefnlyfja eftir svefnerfiðleika í styttri tíma en
Svíar, en á móti kemur að Svíar taka lyfin
frekar án þess að reyna að sofna þegar þeir eru
byrjaðir að taka svefnlyf á annað borð.
Athyglisvert er að skoða svör þátttakenda
með tilliti til hvaða afstaða eykur svefnlyfja-
notkun og einnig hvernig læknar geta gripið
inn í með fræðslu og upplýsingum. Hluti þátt-
takenda kveðst alls ekki geta sofnað án lyfja.
Sú spurning hlýtur að vakna hvort hér sé um að
ræða svefnleysi fyrir áhrif svefnlyfjanotkunar
(rebound insomnia), sem notendum er ekki
kunngt um. Margir sem taka svefnlyf eru hætt-
ir að reyna að sofna án þeirra og fimmti hver
þátttakandi gerir ráð fyrir daglegri notkun
svefnlyfja næsta árið. Eru læknar búnir að
ræða svefnlyfjanotkun og samþykkja til fram-
búðar eða er endurnýjun lyfseðla orðin sjálf-
virk? Endurnýjun ávísana á þessi lyf í síma
gefur læknum líklega minni tíma til að endur-
skoða notkunina og ræða við sjúklinginn eins
og ákjósanlegt væri.
Þekking: Áhrif lækna eru mikil á töku
róandi lyfja og svefnlyfja. Flestir byrja notkun
lyfjanna eftir lyfseðil frá lækni og læknar eru
helsta uppspretta upplýsinga um lyfin og verk-
un þeirra. Svör við spurningum um ávanabind-
ingu lyfjanna og áhrif svefnlyfja daginn eftir