Læknablaðið - 15.03.1997, Blaðsíða 31

LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
167
háskammtameðferð til að auka samdráttar-
kraft hjartavöðvans (high-dose inotropic
support), átta sjúklinga þurfti að meðhöndla í
öndunarvél og sjö þurftu á endurlífgun að
halda.
Truflun á vökva- og saltjafnvægi eftir þrálát
uppköst þarf að meðhöndla, einkum með tilliti
til blóðkalíumlækkunar (hypocalemia).
Bláhjálmur á íslandi
Bláhjálmur er harðger skrautjurt sem lengi
hefur verið ræktuð hér á landi. í grein sem
Olafur B. Guðmundsson skrifaði um bláhjálm
árið 1967 (36) kemur fram að þetta sé sennilega
ein elsta garðjurt á íslandi. Plantan skartar
fögrum bláum blómum á hávöxnum stönglum
seinni hluta sumars (mynd 2). Laufblöðum blá-
hjálms svipar til blaða brennisóleyjar, enda
báðar plönturnar af sóleyjarætt.
Frumkönnun hefur verið gerð á alkalóíð-
innihaldi íslensks bláhjálms, Aconitum napell-
us ssp. vulgare Rouy og Foucaud (37). Alkaló-
íðgreining var gerð á rótarhnýðum, blöðum,
blómum, fræbelgjum og fræjum. Þar sem vitað
er að bláhjálmur hefur höfðað til íslenskra
barna, sem sogið hafa sætan safa úr hunangs-
sporum (nectaries) blómanna, voru mælingar
gerðar sérstaklega á þessum líffærum.
Niðurstöður sýndu að akonitín er aðal
alkalóíðsambandið í plöntunni, aðrir alkalóíð-
ar finnast í hverfandi magni. Háþrýstivökva-
greining (HPLC) var notuð til að mæla akoni-
tínstyrk í ofangreindum plöntulíffærum.
Meginniðurstöður voru þær, að akonitín-
styrkur í fræjum (0,16%) og fræbelgjum
(0,03%) er svipaður og mælst hefur erlendis en
akonitíninnihald í rótarhnýðum (0,34%), og
þó einkum í blómum (0,02%) og blöðum
(0,004%), er lágt miðað við erlend gildi. Þó
ber að athuga, að einungis 100 mg rótarhnýða
eða 200 mg fræja myndu innihalda 0,3 mg
akonitíns, sem eins og áður er sagt geta valdið
eiturhrifum.
Mælingar sýndu að akonitínstyrkur í hun-
angssporum er hverfandi lítill, eða 0,005%.
Ekki er vitað hvernig þessu ber saman við er-
lend gildi því mælingar á akonitíninnihaldi
hunangsspora virðast ekki hafa verið gerðar
áður.
Ekki er vitað til þess að eitranir hafi orðið
hér á landi sem rekja megi til neyslu hunangs-
spora eða annarra líffæra bláhjálms. Brýnt er
þó að umgangast þessa algengu garðplöntu
Fig. 2. Children in Iceland have commonly been known to eat
the sweet-tasting nectaries of monkshood (Aconitum napell-
us), one ofthe mostpoisonousplants growing in Europe. No
cases of toxicity have been reported in this country due to
handling/consumption of nectaries or other organs from this
plant.
sem eiturjurt og að börnum sé kennt að forðast
að snerta hana eða neyta einstakra plöntu-
hluta.
HEIMILDIR
1. Benn MH, Jacyno JM. The toxicology and pharraaco-
logy of diterpenoid alkaloids. In: Pelletier SW, ed. Al-
kaloids-Chemical and Biological Perspectives. Vol. I.
New York: John Wiley & Sons, 1983.
2. Dymock W. Pharmacographia Indica, a history of the
principal drugs of vegetable origin met with in British
India. Karachi: Institute of Health & Tibbi research,
1972. (Endurprentun frá 1890.)
3. Bisset NG. Arrow poisons in China. Part 1. J Ethno-
pharmacol 1979; 1: 325-84.
4. Lewin L. Die Gifte in der Weltgeschichte. Berlin: J
Springer Verlag, 1920.
5. Shakespeare W. The complete works of William Shake-
speare. London: Spring books: 435.
6. Schelenz H. Geschichte der Pharmazie. Hildesheim:
Georg Olms Verlagsbuchhandlung, 1965.
7. Imark T. Aconitum napellus: Blauer Eisenhut. Schweiz
Labor Z 1984; 41: 287-8.
8. Schmiedeberg X. Pharmakologie. 8. Ausg. Leipzig:
Verlag von FCW Vogel, 1921.
9. Dispensatory of the United States of America. 22nd ed.
Philadelphia: JB Lippincott Co., 1940.
10. Martindale, the Extra Pharmacopoeia. 29th ed. Lon-
don: Pharmaceutical Press, 1989.
11. Rote Liste 1993; Arzneimittelverzeichnis des BPI. Au-
lendorf/Wiirtt. : Editio Cantor, 1993 (05 022).
12. Sato H, Yamada C, Konno C, Ohizumi Y, Endo K,
Hikino H. Pharmacological actions of aconitine alka-
loids. Tohoku J Exp Med 1979; 128: 175-87.
13. Bisset NG. Arrow poisons in China. Part II. Aconitum -
Botany, Chemistry and Pharmacology. J Ethnopharma-
col 1981; 4: 247-336.