Læknablaðið - 15.03.1997, Blaðsíða 18

156
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
frá öllu sem valdið getur langvarandi skerðingu
á meðvitund, sérstaklega blóðsykursfalli og
öðrum heilakvillum sem rekja má til efna-
skipta, bráðri sturlun (acute psychosis), geð-
rænum flogum og ýmsum öðrum orsökum
skertrar meðvitundar.
Greining (6,7) byggir á dæmigerðum klínísk-
um einkennum. Þau eru fyrst og fremst skert
meðvitund þótt margir fái einnig kippi í andlit,
einkum flökt á augnlokum eins og lýst er hjá
sjúklingi 3. Nauðsynlegt er fyrir áreiðanlega
greiningu að sjá dæmigerðar heilaritsbreyting-
ar. Flogafár án krampa getur líkst geðrænum
flogum eins og fram kemur hjá sjúklingi 3 og
þarf þá heilarit eða heilasírita til að greina á
milli. í þriðja lagi staðfestir skjótt svar við
benzódíazepíngjöf í bláæð enn frekar greining-
una.
Flogum er almennt skipt í tvær meginteg-
undir sem eru annars vegar alflog (primary
generalized seizures) og hins vegar staðflog
(partial eða focal seizures). Flogafár án
krampa getur sést bæði sem staðflog (temporal
lobe eða complex partial status epilepticus) og
alflog (absence status epilepticus). Meginein-
kenni í báðum tilvikum er skert meðvitund og
heilarit sker oftast úr hvers eðlis flogin eru, því
erfitt er og nánast útilokað að greina sundur
absence og complex partial status epilepticus
eftir einkennum eingöngu (6). Báðum gerðum
er lýst hér að framan og lýsa tvær sjúkrasögurn-
ar sjúklingum með complex partial status en ein
sjúklingi með absence status epilepticus.
Flogafár án krampa er sjaldgæft en sjúk-
dómsmyndin er vafalaust vangreind þar sem
einkenni villa á sér heimildir. Engar rannsókn-
ir hafa birst á nýgengi flogafárs án krampa í
óvöldu þýði, en þetta fyrirbrigði var talið sjald-
gæft og 1970 höfðu aðeins birst þrjár rannsókn-
ir sem lýstu flogafári án krampa. Vaxandi
notkun heilasíritunar á síðustu árum hefur
aukið verulega fjölda greindra tilfella (8).
Orsök er oftast óþekkt en algengt er að
sjúklingar hafi fyrri sögu um flogaveiki. Hins
vegar er einnig vel þekkt að flogafár án krampa
sé fyrsta einkenni flogaveiki, eins og hjá sjúk-
lingi 1. Complex partial status epilepticus sést
stundum í tengslum við heilaæðasjúkdóma (7)
og sjúklingur 1 var með drep í heila þótt ólík-
legt sé að það tengist flogunum.
Flogafár án krampa er vel þekkt hjá þroska-
heftum einstaklingum með flogaveiki (9), en
greining getur verið erfiðari, einkum þegar um
Lennox-Gastaut heilkenni er að ræða, því þar
sést oft stöðug hæg broddbylgjuvirkni (slow
spike-wave), án greinilegra tengsla við ein-
kenni. Enginn framangreindra sjúklinga var
með Lennox-Gastaut heilkenni og enginn var
þroskaheftur.
Greining er mikilvæg þar sem meðferð er
venjulega árangursrík. Flestir telja að benzó-
díazepín séu kjörlyf til að stöðva flogafár án
krampa. Áhrifin endast þó stutt og er ekki
síður um greiningarpróf (diagnostic test) að
ræða. Díazepam var notað með góðum árangri
hjá tveimur sjúklinganna. Þessi lyf gagnast þó
ekki alltaf og síst hjá þorskaheftum (10).
Einkenni geta staðið dögum og vikum sam-
an. Horfur eru óþekktar en lýst hefur verið
endurteknum einkennum sem staðið hafa um
árabil (3). Sumir hafa talið að langvarandi flog
af þessu tagi geti skaðað heilann (congitive
decline) en í nýlegri rannsókn (3) fundust þess
ekki merki.
Niðurstaðan er sú að flogafár án krampa geti
birst sem skert meðvitund eingöngu. Heilarit
er lykill að greiningu og mikilvægt er að gera þá
rannsókn hjá öllum með skerta meðvitund af
óskýrðum orsökum, ekki síst eldra fólki (6).
Mikilvægt greiningarpróf er gjöf á litlum
skammti af díazepami í bláæð.
HEIMILDIR
1. Olafsson E, Hauser WA, Ludvigsson P, Guðmundsson
G. Incidence of epilepsy in rural Iceland: a population
based study. Epilepsia 1996; 37: 951-5
2. Tomson T, Lindbom U, Nilsson BY. Nonconvulsive
status epilepticus in adults; thirty two consecutive pa-
tients from a general population. Epilepsia 1992; 33:
829-35.
3. Cockerell OC, Walker MC, Sander JW, Shorvon SD.
Complex partial status epilepticus. J Neurol Neurosurg
Psychiatr 1994; 57: 835-7.
4. Anderson B, Kenneback G, Persson A, Valdimarsson
E. Status epilepticus psychomotorica. Lakartidningen
1981; 78: 2311-2
5. Kaplan PW. Nonconvulsive status epilepticus in the
emergency room. Epilepsia 1996; 37: 643-50
6. Non-convulsive status epilepticus (editorial). Lancet
1987; ii: 958-9
7. Dunne JW, Summers QA, Stewart-Wynne EG. Non-
convulsive status epilepticus: a prospective study in an
adult general hospital. Quart J Med 1987; 62: 117-26.
8. Liiders H, Lesser RP, eds. Epilepsy: electroclinical syn-
dromes. Berlin: Springer Verlag, 1987.
9. Brodtkorb E, Sand T, Kristiansen A, Torbergsen T.
Non-convulsive status epilpeticus in adult mentally re-
tarded. Classification and role of benzodiazepines. Sei-
zure 1993; 2: 115-23
10. Livingston JH, Brown JK. Non-convulsive status epilep-
ticus resistant to benzodiazepines. Arch Dis Child 1987;
62: 41-4.