Læknablaðið - 15.03.1997, Blaðsíða 24

160
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
Umræða
Hlutfallsleg samsetning þriggja helstu PCB
afleiða í íslenskri móðurmjólk er nokkuð svip-
uð því mynstri sem fundist hefur í Tromsp í
Noregi (23) en ólík því sem fundist hefur víðast
annars staðar, þar sem minni munur er á magni
PCB # 138 og PCB # 153 (tafla I).
í 22 sýnum af íslenskri móðurmjólk var
2PCB að meðaltali um 20 ng/g mjólkur (hæst
um 50 ng/g) og magn 2DDT um helmingi
minna (tafla II). Aðrir hafa fundið fylgni milli
PCB efna í blóði mæðra og lægri fæðingar-
þyngdar nýbura og síðar minni greindarþroska
við fjögurra ára aldur (6). Magn PCB efna sem
börnin í þeirri rannsókn fengu með móður-
mjólk (um 1000 ng/g mjólkur) sýndi hins vegar
ekki fylgni við greindarþroska. Það virtist því
vera snerting við þessi efni á meðgöngu en ekki
eftir fæðingu, sem hafði áhrif á greindar-
þroska. Hins vegar er beint samband á milli
magns þrásetinna mengunarefna í blóði og
móðurmjólk (27,28), svo að líklegt er að magn
þessara efna í blóði íslensku mæðranna hafi
verið langt undir hugsanlegum hættumörkum.
Rannsóknir á magni klórkolefnissambanda í
móðurmjólk í öðrum löndum hafa víða leitt í
ljós að magnið hefur farið minnkandi síðustu
ár (24,29,30). Þannig hefur 2DDT helmingast
í móðurmjólk í Svíþjóð frá árunum 1980-1990
(30) og 2PCB minnkað um 15%. Magn beggja
þessara efnaflokka minnkaði um 35% í kana-
dískri móðurmjólk frá 1986-1992 (24) og í
Þýskalandi hefur 2DDT helmingast og 2PCB
minnkað um 30% á sama tíma (29). Er þetta
rakið til minni notkunar efnanna og betri förg-
unaraðferða en fyrr.
Magn HCB og DDT efna virðist allt að
helmingi minna í móðurmjólk hér en það var í
nálægum löndum fyrir nokkrum árum, en ná-
lægt því sem þar finnst nú (27,31-33). í Frakk-
landi, Þýskalandi og á Ítalíu er magn þessara
efna nokkuð hærra en hér (29,34,35). í Bret-
landi og Kanada er magn HCB um helmingi
lægra en DDT efni svipuð að magni og hér
(36,37).
Erfiðara er að bera saman magn PCB efna
milli rannsóknastofa vegna þess að heildar-
magnið er áætlað á mismunandi hátt. Þó virðist
magnið vera svipað hér og annars staðar, en
hafa verður í huga að magn PCB efna hefur
víðast ekki minnkað jafn hratt og magn DDT
efna í móðurmjólk. Marktækara er að bera
saman magn einstakra afleiða PCB. Þá kemur í
ljós að magn PCB afleiðanna er svipað hér og
það var í Svíþjóð 1987 (22), en um þriðjungi
hærra en í Noregi (23), Bretlandi (21) og
Frakklandi (34) á árunum 1990-1993. Einu
samanburðargildin sem eru hærri koma frá
Þýskalandi 1991 (29) og Inúítum í Kanada, sem
skera sig úr með um áttfalt magn annarra sam-
landa sinna (37).
Hér á landi er PCB mengun hlutfallslega
meiri en DDT mengun, þar sem hlutfall
EPCB/2DDT í íslenskri móðurmjólk er um
það bil 2,5 (tafla II). Þetta hlutfall er svipað því
sem fundist hefur í Svíþjóð (22) og Þýskalandi
(29), en víðast annars staðar er þetta hlutfall
nær einum og jafnvel lægra eins og í Frakklandi
(34).
Engin marktæk áhrif vegna aldurs eða fyrri
barneigna fundust á magn klórkolefnissam-
banda í móðurmjólk (tafla III). Aðrar rann-
sóknir hafa leitt í ljós að magn efnanna í móð-
urmjólk hækkar með aldri og lækkar með
brjóstagjöf (22,32,38).
Þar sem rannsókn okkar náði einungis til 24
mæðra má ætla að nokkuð skorti á að hún veiti
fullnægjandi upplýsingar um magn þrásetinna
klórkolefnissambanda í íslenskri móðurmjólk.
Nú er hafin nokkuð umfangsmeiri rannsókn
sem nær til 40 kvenna. Könnuð verða áhrif
búsetu og neyslu sjávarfangs á magn efnanna í
blóði. Afar ólíklegt verður þó að teljast að þær
aðstæður finnist á Islandi, að magn þessara
mengunarefna í móðurmjólk fari yfir hugsan-
leg hættumörk fyrir ungbörn.
Þakkir
Höfundar þakka Atla Dagbjartssyni lækni
og ljósmæðrum á fæðingadeild Landspítalans
veitta aðstoð við öflun sýna.
HEIMILDIR
1. Murphy SD. Toxiceffectsofpesticides. In: KlaasenCD,
Amdur MO. Doull J, eds. Casarett and Doull's Toxicol-
ogy. The Basic Science of Poisons. 3rd ed. New York:
Macmillan Publ Co, 1986: 519-81.
2. Risebrough RW. Rieche P, Herman SG, Peakall DB.
Kirven MN. Polychlorinated biphenyls in the global eco-
system. Nature 1968; 220: 1098-102.
3. Kimbrough RD. Human health effects of polychlorinat-
ed biphenyls (PCBs) and polybrominated biphenyls
(PBBs). Ann Rev Pharmacol Toxicol 1987; 27: 87-111.
4. Safe S. Polychlorinated biphenyls (PCBs): mutagenicity
and carcinogenicity. Mut Res 1989; 220: 31-47.
5. Sinks T, Steele G, Smith AB. Watkins K, Shultz RA.
Mortality of workers exposed to polychlorinated biphe-
nyls. Am J Epidemiol 1992; 136: 389-98.